Όταν το Portnet προέβλεπε
Ήταν το 2016 όταν ο Αναγνώστης Κέντρος έγραφε για το Portnet το παρακάτω κείμενο εγκαινιάζοντας την στήλη : " Διαδρομές". Δυστυχώς αυτό που πάει να γίνει στο ΚΑΣ την Τρίτη, με την προτεινόμενη κήρυξη ολοκλήρου του Πειραιά ως αρχαιολογικού χώρου, η πραγματικότητα θα είναι ακόμη χειρότερη.
Εκτός από το ότι ανήκουν στην ελληνική επικράτεια, ο Πειραιάς και η Βέροια δεν έχουν ίσως καμία άλλη σχέση. Ηπειρωτική πόλη της Βορείου Ελλάδος με πλούσια αγροτική παραγωγή η Βέροια και με κατοίκους εξοικειωμένους με το σκι και γενικότερα τα χειμερινά σπορ. Μεσογειακή πόλη του νότου, πρωτεύουσα της ελληνικής Ναυτιλίας και με κατοίκους με εξοικίωση με τα θαλάσσια αθληματα ο Πειραιάς. Σε αυτά που τους ενώνουν μπορεί να βρει κανείς κανένα γαμπρό ή νύφη, ερωτικούς μετανάστες. Και το γεγονός ότι οι δυο τους ομάδες παίζουν στην Α’ Εθνική – με τον Ολυμπιακό βέβαια να μην έχει καμιά αγωνιστική σχέση με την «Βασίλισσα του Βορρά».
Διαφορές οι δυο πόλεις έχουν και στον τρόπο που το υπουργείο Πολιτισμού τις αντιμετωπίζει σε ότι αφορά το αρχαιολογικό τους απόθεμα. Κατόπιν εισήγησης της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ημαθίας , το υπ.Πολιτισμού κινεί τη διαδικασία για να κηρύξει ολόκληρη την πόλη της Βέροιας σε μια έκταση 8.121στρεμάτων, αρχαιολογικό χώρο. Είναι γεγονός ότι η πρωτεύουσα της Ημαθίας έχει ένα εξαιρετικά πλούσιο μνημειακό και αχαιολογικό απόθεμα. Βυζαντινές και μεταβυζαντινές εκκλησίες, οθωμανικά και νεότερα μνημεία, τέσσερεις ολόκληρες συνοικίες που έχουν κηρυχθεί ιστορικοί τόποι συνθέτουν αυτή την πλούσια κληρονομιά που εδώ και χρόνια οι διαδοχικές Δημοτικές Αρχές της πόλης σέβονται, προστατεύουν και αναδεικνύουν.
Εαν εγκριθεί η κήρυξη της πόλης ως αρχαιολογικού χώρου, οποιαδήποτε εκτέλεση έργου σε ολόκληρο το πολεοδομικό συγκρότημα της Βέροιας θα τελεί υπό την έγκριση του τοπικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου ή του ΚΑΣ. Κάθε οικοδομική δραστηριότητα, εγκατάσταση ή λειτουργία βιομηχανική, βιοτεχνικής ή εμπορικής επιχείρησης, κάθε τοποθέτηση τηλεπικοινωνιακών ή άλλων εγκαταστάσεων, κάθε τεχνικό έργο, ακόμη και η πιο απλή τεχνική εργασία, θα εξαρτώνται από την βούληση της Τοπικής Εφορείας Αρχαιοτήτων. Ουσιαστικά η Δημοτική Αρχή, υποβαθμισμένη, θα έπεται του ΥΠΠΟ, που θα έχει τον πρώτο λόγο σε μια σειρά κρίσιμων για την οικονομία και την ανάπτυξη της περιοχής δραστηριοτήτων.
Στη Βέροια, ήδη κάνουν λόγο για την δράση ή κατά περίπτωση την μη δράση της προϊσταμένης της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ημαθίας κυρίας Κοταρίδου. Σημειώνουν δε χαρακτηριστικά ότι αν και εισηγήτρια της πρωτοφανούς αυτής πρότασης (δεν υπάρχει προηγούμενο κήρυξης ολόκληρης πόλης σε αρχαιολογικό χώρο) δεν προσήλθε, μόνη αυτή, σε ευρύτατη σύσκεψη που προκάλεσε ο δήμαρχος της πόλης στην οποία Επιμελητήρια, επιστημονικοί, εμπορικοί και άλλοι σύλλογοι ομόφωνα εξέφρασαν την αντίθεσή τους στην προτεινόμενη κήρυξη.
Κάποιοι άλλοι θυμούνται μια περσινή ιστορία κατά την οποία παρά λίγο να χαθούν ευρωπαϊκά κονδύλια ύψους 600 χιλιάδων ευρώ που αφορούσαν την ασφαλτόστρωση δρόμου τεσσάρων απομονωμένων χωριών των Πιερίων, που όμως βρίσκονται στα διοικητικά όρια του Δήμου Βέροιας. Ο δρόμος που ενώνει τα χωριά Χαράδρα, Σφηκιά, Ριζώματα, Δάσκιο είχε γίνει κατσικόδρομος και μπορούσε – την τελευταία στιγμή ευτυχώς έτσι έγινε – να ασφαλτοστρωθεί. Πλην όμως τα χωριά έχουν την ατυχία να βρίσκονται σε μια περιοχή δεκάδων χιλιάδων στρεμμάτων που έχει κηρυχτεί αρχαιολογικός χώρος (ανεξάρτητα από την προτεινόμενη κήρυξη για την πόλη της Βέροιας). Ο δήμαρχος υποστηρίζει ότι μόλις την τελευταία στιγμή κατάφερε να ενταχθεί το έργο στο πρόγραμμα της προβλεπόμενης χρηματοδότησης καθώς η κυρία Κοταρίδη διαφωνούσε και καθυστερούσε επί μήνες να δώσει την έγκριση της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ημαθίας.
Από το Δίπυλο στην Τερψιθέα και την Πειραϊκή
Την κυρία Κοταρίδη δεν την γνωρίζω και όλη η παραπάνω ιστορία προφανώς ελάχιστα με αφορά. Άλλωστε το θέμα δεν προσωπικό, ακόμη κι αν ελάχιστα γνωρίζω την κυρία Χρυσουλάκη, την Προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Πειραιά. Το θέμα είναι πάντα πολιτικό και άπτεται του πως διάφοροι φορείς που υποτίθεται ότι υπηρετούν το δημόσιο συμφέρον έχουν την διάθεση να συνεργαστούν ακριβώς γι’ αυτό.
Κάνω μια βόλτα ξεκινώντας από το αρχαίο Δίπυλο, τις πύλες του αρχαίου Πειραιά στην 34ου Πεζικού Συντάγματος. Μετά από σχεδόν 16 χρόνια, επιτέλους έχει ανοίξει το μέχρι πρόσφατα έρημο, ενδιαφέρον αρχιτεκτονικά κτήριο, που φιλοξενεί αξιόλογα τεμκμήρια της ιστορίας του αρχαίου Πειραιά, τα οποία βρέθηκαν κατά τις εργασίες κατασκευής του Μετρό. Πανηγυρίστικε δεόντως η εξέλιξη αυτή – κι όντως καλό είναι που έστω χάρη στο Μετρό αξιοποιείται το συγκεκριμένο κτίριο – αλλά τι υπάρχει και τι υπήρχε στην ευρύτερη περιοχή;
Πριν από περισσότερα από 20 χρόνια, η ευρύτερη περιοχή, ξεχασμένη, χωρίς κατοίκους, με κάποια λίγα συνεργεία να δραστηριοποιούνται μέχρι τότε εκεί, μετατράπηκε σε έναν υπερτοπικό πόλο διασκέδασης. Ο Πειραιάς απέκτησε αίφνης τη δική του Πλάκα, ή μάλλον το δικό του Ψυρρή. Χωρίς σχέδιο; Χωρίς σχέδιο. Με λειτουργίες που κινούνταν στα όρια της νομιμότητας και πολλές φορές τα ξεπερνούσαν; Δεκτό, όπως μοιραία συμβαίνει παντού, σε αυτές τις περιπτώσεις. Είτε υπάρχει σχεδιασμός, είτε δεν υπάρχει.
Επί της ουσίας όμως, το «Δίπυλο» (το μπαρ - εστιατόριο που πρώτο άνοιξε εκεί) και το θρυλικό «Καρπούζι» που ακολούθησε, το «Zapata», το μικρό και βραχύβιο, ξεχωριστό «Barcode» και βεβαίως οι βιομηχανίες διασκέδασης όπως το «Βαρελάδικο» και το «Silo», με πλήθος μικρών τοστάδικων, εστιατορίων, ακόμα και καφετεριών που άνοιξαν στην ευρύτερη περιοχή, της έδωσαν ζωή και προσέφεραν εκατοντάδες, αν όχι χιλιάδες, θέσεις εργασίας στην πόλη, αλλά και αξιοπρόσεκτα έσοδα στον Δήμο.
Μέχρι που κάποια στιγμή στο γύρισμα του αιώνα, εν όψει Ολυμπιακών και μεγαλόπνοων σχεδιασμών και ενώ έτρεχε το πρόγραμμα της Ενοποίησης Αρχαιολογικών Χώρων στην Αθήνα, η Αρχαιολογική Υπηρεσία οραματίστηκε και εξασφάλισε το ok από το υπουργείο Πολιτισμού για την υλοποίηση ενός ανάλογου σχεδίου, που θα αφορούσε την ενοποίηση των αρχαιολογικών χώρων στο Αρχαίο Δίπυλο. Συνήθως οι οραματισμοί της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας έχουν μεγάλο ενδιαφέρον. Στην υλοποίηση και τα χρονοδιαγράμματα πάσχουν.
Η πρώτη κίνηση που έγινε ήταν να κλείσουν και να μην επιτραπούν πλέον λειτουργίες που αφορούν στον ευρύτερο τομέα της εστίασης και της διασκέδασης στην ευρύτερη περιοχή. Μέσα σε λίγους μήνες, όλα τα μπαρ, τα εστιατόρια και φυσικά τα μεγάλα νυκτερινά κλαμπ της περιοχής έκλεισαν. Ακόμη θυμάμαι την «αριστερή» επιχειρηματολογία υπέρ της συγκεκριμένης εξέλιξης. Είχαν οπτική επαφή με τα αρχαία, λέει. Λες και θα τα μάτιαζαν! Ή λες και στη Διονυσίου Αεροπαγίτου, τον πεζόδρομο που προέκυψε από το σχέδιο ενοποίησης των αρχαιολογικών χώρων της Αθήνας, οι καφετέριες, τα εστιατόρια και τα μπαρ της περιοχής, δεν έχουν άμεση οπτική επαφή με την ίδια την Ακρόπολη!
Βέβαια, στην περιοχή του Δίπυλου, συνεργεία και άλλες οχλούσες επιχειρήσεις δεν πειράχτηκαν. Παραμένουν και λειτουργούν εκεί. Προφανώς, η δραστηριότητά τους δεν ενοχλεί τα αρχαία. Αλλά ακόμα και έτσι να ήταν τα πράγματα, θα μπορούσε να πει κανείς χαλάλι! Αν είναι να αναδειχτούν οι Αστικές Πύλες του Πειραιά, εκεί που κατέληγαν τα Μακρά Τείχη και έμπαινε κανείς στο Δήμο του Πειραιά κατά την αρχαιότητα, χαλάλι! Αν επρόκειτο να φτιαχτεί εκεί ένας αρχαιολογικός χώρος, πόλος έλξης για τον Πειραιά (πόσο μάλλον που τώρα με την κρουαζιέρα θα είχαμε να δείξουμε και κάτι παραπάνω), χαλάλι!
Μόνο που τίποτα από όλα αυτά δεν έγινε, τόσα χρόνια. Και μέχρι πρόσφατα, στους περιφραγμένους χώρους όπου βρίσκονται εμφανή τμήματα του Τείχους, οι υπηρεσίες καθαριότητας του Δήμου υποχρεώνονταν να παρανομήσουν για να τους καθαρίσουν. Δήμαρχος μου έλεγε ότι έπρεπε να πάρουν άδεια από την Αρχαιολογική Υπηρεσία για να μπουν οι εργάτες καθαριότητας στους χώρους αυτούς, οι οποίοι, ιδιαίτερα μετά το παζάρι της Κυριακής, μετατρέπονται σε απέραντο σκουπιδότοπο, αν όχι αποχωρητήριο...
Και βέβαια, το να ζητούν οι υπηρεσίες του δήμου αυτήν την αστεία άδεια κάθε Κυριακή ή Δευτέρα, είναι προφανέστατα αντιλειτουργικό. Αλλά το ερώτημα δεν είναι αν, καλώς ή κακώς παρανομούν (ή έστω παρανομούσαν) για κάτι απολύτως αναγκαίο οι υπηρεσίες του Δήμου. Το ερώτημα είναι αν η Αρχαιολογική Υπηρεσία Πειραιά νιώθει δικαιωμένη και ικανοποιημένη για το σχεδιασμό της. Περίπου 15 χρόνια από τότε που «έσβησε τα φώτα» στο «Δίπυλο» κατάφερε μόνο να εγκαινιάσει ένα Μουσείο(;), που έχει κάτι σημαντικό να επιδείξει μόνο χάρη στις εργασίες για το Μετρό. Θα είχε ενδιαφέρον να μας πει κανείς πότε υπολογίζει να υλοποιήσει τους οραματισμούς της. Σε πόσες γενιές οι Πειραιώτες θα τους δουν στην πράξη και θα τους κρίνουν...
Αλλά ερωτήματα σαν κι αυτά θα τεθούν και στη συνέχεια των «Διαδρομών»...
