Το αύριο του ΣΥΡΙΖΑ

Ο ΣΥΡΙΖΑ έχασε στις εκλογές. Πολλοί άρχισαν να πενθούν. Όταν τελειώσει το πένθος ανοίγονται δύο δρόμοι. Ο ένας είναι αυτός της μεμψιμοιρίας. Ο άλλος είναι η αναστολή του πένθους. Από χθες Κυριακή, με τις επαναληπτικές εκλογές, μια νέα αποφασιστικότητα άρχισε να αχνοφαίνεται. Η απογοήτευση και η οργή άρχισαν να μεταμορφώνονται σε ανθεκτικότητα, αντοχή, ένταξη στον αγώνα, συγκρατημένη αισιοδοξία. Συναισθήματα που φτιάχνουν κοινότητες, πολιτικά συναισθήματα που αλλάζουν τον κόσμο.

Οι γραμμές της σύγκρουσης

Ένα ερώτημα που έχει πολύς κόσμος είναι ποιο είναι το μακροπρόθεσμο σχέδιο για το αύριο. Ποια είναι τα βασικά του χαρακτηριστικά;
1. Το νέο πολιτικό υποκείμενο. Η Αριστερά συντονίζεται με τις αλλαγές στην κοινωνία, με το πέρασμα σε μια οικονομία μεταϋλική. Εκφράζει τα νέα κοινωνικά στρώματα, τους άνεργους, τους νέους, τους φοιτητές, το πρεκαριάτο, τις κοινωνικά αποκλεισμένες μειονότητες που συμπληρώνουν το μεγάλο εργαζόμενο πλήθος. Αλλά η σύνδεση των νέων με το συλλογικό και το πολιτικό υποκείμενο δεν είναι απλώς θέμα παιδείας και ιδεολογικής απομυθοποίησης. Η Αριστερά πρέπει να απευθύνεται και στο μυαλό και στην καρδιά, να συνδυάζει τα οικονομικά συμφέροντα με τις συναισθηματικές επενδύσεις, τις ανάγκες και προσδοκίες του παραγωγικού κορμού. Το μεγάλο διακύβευμα είναι να συνδυάσουμε τη γενική πορεία προς την κοινωνική απελευθέρωση με τον επικαθορισμό της υποκειμενικής ταυτότητας των ενεργών πολιτών. Πρέπει όλα –ιδέες, στρατηγική, τακτική– να τα ξαναεξετάσουμε και να αρχίσουμε από την αρχή.
2. Οι καθολικές αξίες του αριστερού ορίζοντα: ισότητα και δημοκρατία. Οι μειώσεις των ανισοτήτων, η επέκταση και εμβάθυνση του κοινωνικού κράτους, η ενδυνάμωση των συλλογικοτήτων αποτελούν τα άμεσα και μετρήσιμα αποτελέσματα αλλά και τον τρόπο με τον οποίο η κοινωνία αρχίζει να μπολιάζεται με τις ιδέες της νέας Αριστεράς. Δεύτερο, δημοκρατία. Αλλά όχι η αναιμική δημοκρατία που έχει γίνει ο καλύτερος σύντροφος του αρπακτικού καπιταλισμού. Η δημοκρατία ως τρόπος ζωής επεκτείνεται από την κεντρική πολιτική σκηνή στην οικονομική, κοινωνική και προσωπική καθημερινότητα.
3. Η νέα Αριστερά εκφράζει τρία είδη πολιτικού ανταγωνισμού και τις ανάλογες στρατηγικές: τον ταξικό, τον κινηματικό και τον λαϊκό. Αρχικά η ταξική πολιτική πήρε αμυντική μορφή με την προστασία των φτωχότερων τμημάτων του πληθυσμού. Στη μεταμνημονιακή εποχή, η πολιτική πρέπει να γίνει θετική μεγαλώνοντας τον χώρο αναφοράς της στους μικρομεσαίους, τη μικρή επιχειρηματικότητα, τους νέους επαγγελματίες.
Ο δεύτερος άξονας είναι ο κινηματικός και περιβαλλοντικός. Έχει τρία γνωρίσματα. Την εστίαση στις ταυτότητες αναφορικά με την αναγνώριση φύλου, εθνότητας, σεξουαλικότητας ή θρησκείας. Το δικαιωματικό με κινήματα που δραστηριοποιούνται κυρίως γύρω από τους μετανάστες και τους πρόσφυγες, τους αποκλεισμένους και περιθωριοποιημένους. Και, τέλος, ο περιβαλλοντισμός και η φιλοζωία που συνδέονται με κινήματα που διευρύνουν τον δικαιωματικό ανθρωποκεντρισμό προς την κατεύθυνση ενός οντολογικά πλούσιου ορισμού της ζωής.
Η τρίτη αντιπαράθεση της προοδευτικής λαϊκότητας γίνεται το πεδίο που συντονίζει τα υποκείμενα, ενσωματώνει τις διαφορετικές δυναμικές, συγκεντρώνει και υπερβαίνει τις εντάσεις των άλλων δύο.

Και ποιοι είναι οι αντίπαλοι;

Καταρχάς η μονιμοποίηση της λιτότητας και της ανισοκατανομής, η κοινωνική συντήρηση και ο εθνικισμός, η διαφθορά και η διαπλοκή.
Πράγματι, ο εθνικισμός, η απαξίωση και ο αποκλεισμός των «διαφορετικών» ευνοούν συστρατεύσεις των κινημάτων και των δικαιωματικών. Όμως, είναι η διαίρεση μεταξύ των πολλών και των λίγων, μεταξύ του δεξιού κατεστημένου και της νέας Αριστεράς που ενσωματώνει τις δύο πρώτες αντιθέσεις και επιτρέπει την καθολίκευση του λαϊκού πόλου. Στη διαδικασία αυτήν κεντρική θέση έχει ο δημοκρατικός πατριωτισμός, η αλληλεγγύη προς τις μειονότητες, η κοινωνική θρησκευτικότητα.

Το όραμα ως ορίζοντας οδηγεί στη συνεχή επίθεση στην ανισότητα, την ανακατανομή του εθνικού πλούτου, την επέκταση της δημοκρατίας και την εμβάθυνση των δικαιωμάτων. Αλλά κάθε επιμέρους πολιτική ανοίγεται σε παραπέρα βάθεμα, αλλάζοντας και τον στρατηγικό στόχο και το υποκείμενο. Για την Αριστερά το κάθε αίτημα και επιτυχία γίνονται βήμα μιας μεγάλης πορείας που μεταφέρει πόρους από το κεφάλαιο στην εργασία και ισχύ από το κράτος στους πολίτες και οδηγεί στο επόμενο βήμα, την επόμενη ρήξη σε επάλληλα κύματα ριζοσπαστικοποίησης.

Φτιάχνουμε την ιστορία μας σε συνθήκες που δεν επιλέγουμε, έλεγε ο Μαρξ. Δεν αποδεχόμαστε όμως ότι η αρνητική ισορροπία δυνάμεων θα αποφασίσει το μέλλον μας. Αν δεν υπάρχει μονοπάτι, το φτιάχνουμε καθώς το περπατάμε, γινόμαστε συγγραφείς, σκηνοθέτες και ηθοποιοί στο έργο μας. Έτσι κάνεις τα αδύνατα δυνατά.