Ελάχιστοι σήμερα, πλέον θυμούνται, προ είκοσι ετών, την ταυτόχρονη εκτέλεση από το Ισραήλ του αρχηγού της Χαμάς, του φοβερού σεΐχη Αχμάτ Γιασίν και του διαδόχου του, δόκτορος Αμπντ αλ-Αζίζ. Ήταν Μάρτιος του 2004.
Οι εκτελέσεις των ηγετών των φατριών και κινημάτων των Παλαιστινίων δεν λύνουν το πρόβλημα. Επιφέρουν το αντίθετο αποτέλεσμα και δημιουργούν νέους ηγέτες, ενδεχομένως σκληρότερους και ικανότερους, αντίπαλους της ειρήνης και του μεγάλου και αναγκαίου συμβιβασμού της συνύπαρξης εβραίων και παλαιστινίων.
Κάπως έτσι εμφανίστηκε στο προσκήνιο ο Ισμαήλ Χανίγια. Από τότε… το τόσο μακρινό 2004 μέχρι το 2024, που πήρε και αυτός σειρά να εκτελεστεί από το Ισραήλ.
Από τον Σεπτέμβριο του 2000 που ξεκίνησε η Ιντιφάντα, τίποτα καλό δεν προμηνυόταν για την επίλυση του Παλαιστινιακού. Η εγκατάλειψη των Συμφωνιών του Όσλο, η επανακατάληψη των Παλαιστινιακών πόλεων από τον Αριέλ Σαρόν και από την μια ακρότητα στην άλλη, όλα οδηγούσαν στην πιο εκρηκτική κατάσταση που θα ζούσε ποτέ η μαρτυρική γη των τριών βιβλικών θρησκειών.
Το 2004 εκτός της εκτελέσεως των αρχηγών της Χαμάς, συνέβη και ο θάνατος του Γιασέρ Αραφάτ, ιστορικού αρχηγού των Παλαιστινίων. Την Προεδρία της Παλαιστινιακής Αρχής ανέλαβε ο Μαχμούντ Αμπάς. Επί ματαίω. Η διαφθορά και η αποτυχία της Φατάχ, ακόμη και να ταΐσει τους Παλαιστίνιους, βρισκόμενοι διαρκώς σε ανελέητη φτώχεια και απογοήτευση, καθοδηγούμενοι από την απόγνωση, στις Παλαιστινιακές εκλογές του Ιανουαρίου του 2006, έδωσε την πλειοψηφία με μια μεγάλη και ιστορική νίκη της Χαμάς έναντι της Φατάχ.
Ναι αλήθεια, σας θυμίζει αυτό, κάτι από τον εκλογικό θρίαμβο των Αδελφών Μουσουλμάνων στην Αίγυπτο, μετά το ξέσπασμα της Αραβικής Άνοιξης και τις ταραχές στην πλατεία Ταχρίρ, την ιστορικότερη του Καΐρου, της μεγάλης επανάστασης του 1919, των ταραχών για ψωμί του 1977, των μεγάλων διαδηλώσεων εναντίον του πολέμου στο Ιράκ το 2003 και ασφαλώς του 2011 της Αραβικής Άνοιξης! Εκεί το 2011 κατέρρευσε το καθεστώς Μουμπάρακ.
Έτσι άνοιξε ο δρόμος και για τον Χανίγια, με τον εκλογικό θρίαμβο της Χαμάς και έγινε πρωθυπουργός με πρόεδρο τον Αμπάς. Δεν θα αργούσε όμως ο χρόνος για μια ακόμη, ενδημική, ενδοφυλετική σύγκρουση μεταξύ των Παλαιστινίων. Η Χαμάς θα αυτονομηθεί και θα καταλάβει την Γάζα, αφήνοντας την Δυτική Όχθη στον Αμπάς.
Ο Αμπάς θα αντικαταστήσει από πρωθυπουργό τον Χανίγια και θα διορίσει τον οικονομολόγο της Παγκόσμιας Τράπεζας, Σαλάμ Φαγιάντ, για να ανορθώσει τους θεσμούς και την οικονομία της Δυτικής Όχθης. Τι και αν το προσπάθησε, τι και αν αγωνίστηκε να βάλει μια τάξη και να οργανώσει την Δυτική Όχθη, και μάλιστα ως προτύπου πρώτων βημάτων προς την ειρήνη και την ευημερία, ακόμη και το Ισραήλ απάντησε με μια τελείως αδικαιολόγητη επέκταση του εποικισμού των κατεχόμενων Παλαιστινιακών εδαφών.
Από τότε πολλά μεσολάβησαν και άλλα τόσα έγιναν αλλά ποτέ δεν δόθηκε μια μεγάλη μάχη για την ειρήνη, εκτός των συμφωνιών του Όσλο που προηγήθηκαν και πολλά χρόνια αργότερα, των συμφωνιών του Αβραάμ που ακολούθησαν με πρωταγωνιστή τον Τραμπ.
Όλος ο αραβικός κόσμος μεταβλήθηκε από την Αραβική Άνοιξη, που έπαιξε καταλυτικό ρόλο, για πλήθος μεταβολών, πλην του εκδημοκρατισμού του Αραβικού κόσμου, που όμως γι’ αυτό εγεννήθη η Αραβική Άνοιξη, αλλά ποτέ η Δημοκρατία δεν επιτεύχθηκε σε καμιά χώρα. Αντίθετα επικράτησε η πιο βίαιη αλλαγή προσώπων, με πλήθος αιματοβαμμένων γεγονότων, διάλυσης, αποσύνθεσης και απόλυτης καταστροφής.
Από την Αραβική Άνοιξη την γλύτωσαν η Σαουδική Αραβία, αυξάνοντας κατακόρυφα τα στεγαστικά και κοινωνικά επιδόματα και η Ιορδανία, με τις επιτυχημένες κινήσεις του υιού του Χουσεΐν, Βασιλιά Αμπντουλάχ, που σαν έτοιμος, από τον καιρό που απομόνωσε στην μάχη της διαδοχής τον πρίγκηπα Χασάν, άλλαξε αμέσως την κυβέρνηση του και σειρά κυβερνητικών αξιωματούχων, κατηγορώντας τους για διαφθορά. Εν τω μεταξύ η εκτράχυνσις των εξελίξεων στην γείτονα Συρία και τα διαλυτικά της φαινόμενα, μούδιασαν την σώφρονα αστική τάξη της Ιορδανίας για εξέγερση και συσπειρώθηκε με τον Βασιλιά Αμπντουλάχ, μην αφήνοντας χώρο στις ανατρεπτικές δυνάμεις της Ανατολικής Όχθης του ποταμού Ιορδάνη για δράση, από την απροσδόκητη συνεννόηση που επεδίωξαν οι ακραιφνώς παραδοσιακές και πιστές φυλές της ερήμου με το Ισλαμικό Μέτωπο Δράσης, θυγατρική οργάνωση των Αδελφών Μουσουλμάνων.
Ορόσημα παραμένουν, απέναντι σε όλη αυτή την μακρά σκοτεινή περίοδο, πολέμου, αναταραχών, αιματοκυλίσματος, τρομοκρατικών και εγκληματικών ενεργειών, δυστυχίας και καταστροφής, οι Συμφωνίες του Όσλο και οι Συμφωνίες του Αβραάμ. Και στις δύο περιπτώσεις, οι ακραίοι δεν τις άφησαν να εξελιχθούν.
Το 2002 τα Ισραηλινά άρματα μάχης εισέβαλαν στα εδάφη, που με βάση την συμφωνία του Όσλο, θα ελέγχονταν από την Παλαιστινιακή Αρχή, και μάλιστα αυτή η εισβολή έγινε, παρά το γεγονός ότι η Αραβική Συμμαχία, πρωτοστατούσης της Σαουδικής Αραβίας, συμφώνησε την εξομάλυνση των σχέσεων με το Ισραήλ, στην διπλωματία, στο εμπόριο και στον τουρισμό. Ήταν μια απίστευτα αρνητική εξέλιξη που ακύρωσε την Συμφωνία του Όσλο, που θα είχε λύσει το Παλαιστινιακό, είκοσι χρόνια νωρίτερα.
Αντ’ αυτού, ακολούθησαν τα χειρότερα, μέχρι το ορόσημο του 2020, των συμφωνιών του Αβραάμ. Όμως, μόλις πέρυσι, το 2023, μετά τις συμφωνίες του Αβραάμ και την διαρκή προσέγγιση του Ισραήλ με τις Αραβικές Χώρες, η Χαμάς εξετέλεσε μια μαζική δολοφονία, με βιασμούς και απάνθρωπες ενέργειες, μέχρι σκύλευσης θυμάτων, και μάλιστα τελείως αθώων νέων ανθρώπων που χόρευαν και τραγουδούσαν, διασκεδάζοντας για την ειρήνη στην έρημο. Εκατόμβες θυμάτων στον Μολώχ του Πολέμου.
Ήταν αναμφισβήτητα το δόλωμα των ακραίων για να δυναμιτίσουν την ειρηνευτική προσέγγιση του Ισραήλ με τις Αραβικές Χώρες. Ήταν ένα μοιραίο, σφοδρότατο και ακαριαίο φονικό πλήγμα ενάντια στην Ειρήνη.
Τι θα έπρεπε λοιπόν να κάνει μια φωτισμένη φιλελεύθερη ηγεσία του Ισραήλ μετά από αυτό το απάνθρωπο, εγκληματικό και τρομοκρατικό κτύπημα. Πρώτα από όλα να φροντίσει για την ειρηνική απελευθέρωση των ομήρων, αντί να ανταποδώσει στρατιωτικά με κλιμακούμενο τρόπο. Μετά το αποτρόπαιο και απεχθέστατο γεγονός, όλη η εχέφρων ανθρωπότητα ήταν με το Ισραήλ και ακόμη και οι Αραβικές Χώρες θα βοηθούσαν τα μάλα στην επιστροφή των ομήρων. Το Ισραήλ βρέθηκε στην ισχυρά ηθική θέση να έχει όλα τα δίκια με το μέρος του. Το μείζον θέμα της απελευθέρωσης των ομήρων θα λυνόταν και ο δρόμος της ειρήνης θα έμενε ανοικτός, με ένα Ισραήλ που θα ήταν ισχυρό και στρατιωτικά αλλά και κυρίως ηθικά.
Η ηθική υπεροχή, ακόμη και στον πιο βρώμικο χώρο των όποιων συγκρούσεων, αποφέρει τα μέγιστα οφέλη, ειδικότερα, εάν είσαι ένα πανίσχυρο κράτος που είσαι έτοιμο να αντιμετωπίσεις οποιαδήποτε απειλή. Αντίθετα, εάν σε αυτή την πιο κρίσιμη στιγμή, καταστείς ηθικά χειρότερος από τον αντίπαλο σου, η στρατιωτική σου υπεροχή καθίσταται ατελέσφορος, όσους και αν Χανίγια εξοντώσεις, πολλώ δε μάλλον, όταν επιχειρείς στρατιωτικά με αμέτρητα αθώα θύματα και παιδιών ιδιαιτέρως. Με αυτήν λοιπόν την ασύγγνωστη και τελείως λανθασμένη αντίδραση, το Ισραήλ απώλεσε την ηθική του υπεροχή και κατέστρεψε με τα ίδια του τα χέρια, όλα τα δίκια που είχε με το μέρος του. Έστρεψε την παγκόσμια κοινή γνώμη εναντίον του και ενεργοποίησε όλες τις αντίθετες δυνάμεις να του επιτεθούν και την ανθρωπότητα σε έναν αβυσσαλέο συναγερμό, αβέβαιας τελικής έκβασης.
Από τον σεΐχη Αχμάτ Γιασίν, για να επιστρέψουμε στο 2004, μέχρι τον Χανίγια, καμιά εξόντωση ηγέτη τρομοκρατών, δεν εγγυάται την μη έλευση χειροτέρου, παρά μόνον η εξάλειψη των αιτιών της σύγκρουσης στον μακρύ χρόνο ή τουλάχιστον της αποδυνάμωσης των συνθηκών του πολέμου στον βραχύ χρόνο και της οικοδόμησης των συνθηκών που δύνανται να προετοιμάσουν τον δρόμο της ειρήνης.
Για να φθάσουμε στην ειρήνη της Συμφωνίας του Καμπ Ντέιβιντ, υπογράφτηκε τελικά Μάρτιο του 1979, χρειάστηκαν έξι χρόνια από τον πόλεμο του Γιομ Κιπούρ του 1973. Συμπεριλαμβανομένου αυτού, είχαν προηγηθεί τέσσερεις πόλεμοι, με το Ισραήλ να βάλλεται πανταχόθεν. Ο πόλεμος του Γιομ Κιπούρ επέφερε την απόλυτη συντέλεια. Παρά τον αιφνιδιασμό και την εισβολή των Αιγυπτίων στο Σινά και των Σύριων στα υψώματα του Γκολάν, οι Εβραίοι επέτυχαν το αδιανόητο! Βρέθηκαν πίσω από τους Αιγυπτίους, περνώντας δυτικά της διώρυγας του Σουέζ, πατώντας την Αφρικανική Αίγυπτο, εκατό χιλιόμετρα προ του Καΐρου, ενώ βορείως ανακατέλαβαν τα υψώματα του Γκολάν και βρέθηκαν σαράντα χιλιόμετρα, εντός του ανοικτού πεδινού ανάγλυφου, προ της Δαμασκού. Κάτι τέτοιο, τόσο μεγαλοφυές και γενναίο, είχε να συμβεί στην Μέση Ανατολή από την εποχή του Λώρενς της Αραβίας. Όμως στο τέλος νίκησε η Ειρήνη και μέχρι σήμερα η Αίγυπτος δεν πολεμά το Ισραήλ. Θα μπορούσε από τότε να επιλυθεί το Παλαιστινιακό αλλά ο Σαντάτ βιαζόταν για την ειρήνη με το Ισραήλ, προκειμένου να πετύχει την προσέγγιση με τις ΗΠΑ και ο Μπέγκιν δεν ήθελε, επ’ ουδενί, να δώσει την Δυτική Όχθη και την Γάζα. Έτσι το Παλαιστινιακό έμεινε μια επ’ αόριστον εκκρεμότητα που μετατράπηκε σε δυναμίτη.
Ναι, αν από τότε, ο Μπέγκιν είχε δώσει την Δυτική Όχθη και την Γάζα, κάτι που το Ισραήλ ποτέ δεν κατόρθωσε να κατακτήσει, όσο αιματηρές και αν πρωτοβουλίες ο Νετανιάχου και κάθε επόμενος του θελήσει να αναλάβει, αφού αποτελεί το πιο πυκνοκατοικημένο και συμπαγές, με αμιγή αραβικό πληθυσμό κομμάτι του πλανήτη, το Παλαιστινιακό θα είχε λυθεί, διότι άλλη λύση δεν είναι εφικτή, πέραν του ανεξάρτητου Παλαιστινιακού κράτους σε αυτές τις δύο ζώνες της Μέσης Ανατολής.
Όσοι είχαμε την τύχη να ταξιδέψουμε και να περιηγηθούμε τις ερήμους αλλά και τις πόλεις της Μέσης Ανατολής, γνωρίζουμε πόσο πολύ, ο απλός και πολύς κόσμος, διψά για Ειρήνη, Ελευθερία και Δημοκρατία. Δεν είναι ουτοπία αλλά οι φωτισμένοι ηγέτες, όπως ο Σαντάτ και ο Μπέγκιν στο παρελθόν, έχουν καθήκον να προσφέρουν στους λαούς τους την Ειρήνη και τουλάχιστον να εργαστούν γι’ αυτό, από το να κλιμακώνουν, ποιος θα επιφέρει το δολοφονικότερο πλήγμα και να κτυπούν, πότε χειρουργικά και πότε στρατιωτικά, ανταποδίδοντας ο ένας στον άλλο, ποταμούς αίματος δίχως τέλος.
* Ο Πάνος Ευαγγελόπουλος είναι Αναπληρωτής Καθηγητής, Τμήμα Διοικητικής Επιστήμης και Τεχνολογίας, Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου
*από το capital.gr
