Σαν σήμερα, στις 6 το απόγευμα της 23ης Φεβρουαρίου του 1867, έγινε στη Λέσβο ο καταστροφικότερος σεισμός που γνώρισε το νησί. Το μέγεθος του ήταν 6,8 βαθμοί της κλίμακας Ρίχτερ και κυριολεκτικά ισοπέδωσε την πόλη και μεγάλα τμήματα του υπόλοιπου νησιού ενώ ο κύριος σεισμός και οι εκατοντάδες μετασεισμοί που συνεχίστηκαν πολλούς μήνες σκότωσαν ή τραυμάτισαν πολλές εκατοντάδες ανθρώπους.
Το γεγονός μάς θυμίζει σήμερα η Δημόσια Βιβλιοθήκη Μυτιλήνης δίνοντας στη δημοσιότητα από το αποθετήριο της http://dspace.cplm.gr/handle/123456789/20776 ένα σημαντικό ντοκουμέντο του… 1931. Ο λόγος για ένα ρεπορτάζ γραμμένο 64 χρόνια μετά τον σεισμό, από τον Στρατή Μυριβήλη, στην εφημερίδα της Μυτιλήνης ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ στις 22 Φεβρουαρίου του 1931. Επρόκειτο για μια πολύ καλή εφημερίδα της εποχής που εξέδιδε ο μεγάλος των Ελληνικών γραμμάτων Στρατής Μυριβήλης μαζί με τον άλλο μεγάλο της λεγόμενης «Λεσβιακής Άνοιξης» τον Θείελπι Λευκία.
Το άρθρο με υπέρτιτλο «Η Λέσβος προ 64 χρόνων» και υπότιτλο «Μια τραγική επέτειος» έχει τίτλο «Η τελευταία αποκρηάτικη παννυχίς που σβύνει πάνω από ερείπια και πτώματα» (σ.σ. παννυχίς ήταν η ολονύκτια γιορτή στις αρχαίες θρησκείες ή η αγρυπνία στην ορθόδοξη χριστιανική θρησκεία. Ο δημοσιογράφος – συγγραφέας χρησιμοποιεί τη λέξη και με τις δυο έννοιες για τους καρναβαλιστές ή τους προσευχόμενους λόγω της ημέρας).
Διαβάζουμε στην εφημερίδα (κρατήσαμε τη σύνταξη και την ορθογραφία του πρωτότυπου):
«Σήμερα είνε εξηκοστή τετάρτη επέτειος της θλιβερότερης Αποκριάς που εγνώρισε το νησί μας στην ιστορία του. Ο μεγάλος σεισμός που μετέβαλεν εις ερείπια το νησί και εσκόρπισε πένθος θανάτου απ’ άκρη σ’ άκρη του, άρχισεν ακριβώς στις 23 Φεβρουαρίου 1867.
Ήταν οι μέρες που ο λαός αμέριμνος εγλεντοκοπούσε δοξάζοντας τον Καρνάβαλον. Το τρελλό κέφι των παλαιών καλών καιρών. Ατελείωτο γλεντοκόπι.
Η πατροπαράδοτη τραμπούκα, συνοδεία ταψιού η ταγγούρας ερύθμιζε τας κινήσεις των ποδιών που εβαρούσαν ηρωικά τη γη. Τούτη η γης που την πατούμε…
Αλλά η γη, η καλή μητέρα και υπομονητικιά, εκείνη τη χρονιά είχεν αποφασίσει να διαμαρτυρηθεί εντόνως γι’ αυτήν την κακοποίηση που της έκαναν τα τέκνα της.
Και πριν ακόμη τελειώσει ο χορός των ανθρώπων άρχισε κι αυτή ως αντίποινον το δικό της δαιμονισμένο χορό, ο οποίος έθεσε τελείαν και παύλαν στο αποκριάτικο λεσβιακό πανηγύρι.
Διηγούνται και είνε βεβαιωμένον επιστημονικώς ότι στις 22 του Φεβρουαρίου εσημειώθη στον ουρανό έκλειψις της Σελήνης. Η δεισιδαιμονία του πλήθους εχαρακτήρισε το φαινόμενο – ως κακό προμήνυμα. Και απεδείχθη ότι δε γελάστηκαν οι προληπτικοί άνθρωποι.
Το κακό επηκολούθησε την άλλη μέρα ακριβώς.
Ξημερώνοντας η 23η Φεβρουαρίου βρήκε τη Λέσβο σκεπασμένη από βαρειά και πνιγερή ατμόσφαιρα. Και πριν καλοβραδυάσει ακόμη ο Εννοσίγκιας (σ.σ. Εννοσίγαιος προσωνύμιο του Θεού Ποσειδώνα που σύμφωνα με τη μυθολογία έκανε τη γη να τρέμει, που προκαλούσε σεισμούς και κατακλυσμούς) ήρχισε τους υποχθονίους απαισίους κραδασμούς. Ένας υπόκωφος βόμβος που θαρρείς έβγαινε από τα βάθη της γης συνόδευε τους τρομερούς σπασμούς που συνεκλόνιζαν το γήινο κέλυφος. Και μαζί με αυτόν το αδιάκοπο ρουλητό των γκρεμιζομένων οικοδομών και ο βόγκος ανθρωπίνων όντων ενταφιαζομένων υπό τα χαλάσματα.
Η σεισμική δόνησις είχε φόρμα περιστροφική. Σε πολλά μέρη αποπνικτικοί υδρατμοί ήρχισαν να αναδύωνται από το σαλεύον έδαφος.
Τα πλήθη των ανθρώπων πανικόβλητα ετρέποντο προς το ύπαιθρον.
Ώρα εξ μετά το μεσημέρι δεν υπήρχε πλέον κτήριο όρθιο στην κεντρική πόλη. Μονάχα προς το Νιο χωριό, προς το λιμάνι και προς την τουρκική συνοικία εξεχώριζε το βλέμμα ακόμη μερικά σπίτια που συνεκρατήθησαν στα θεμέλια τους.
Ήρχισε τότε η αναζήτησις από τους ζώντας των χαμένων. Η μάννα γυρεύοντας το παιδί και το παιδί τη μάννα. .. και οδυρμοί παντού. Όλη τη νύχτα με το φανάρι εξερευνώντο τα ερείπια. Τα πτώματα ανεσύροντο. Άνθρωποι ψυχοραγούντες, τραυματίαι διεκομίζοντο. Αλλά το πρωί της 24ης ο σεισμός επαναλαμβάνεται. Δευτέρα δόνησις ισχυροτέρα από την πρώτη ενέσπειρε εκ νέου την τρομάρα στα αγωνιώντα πλήθη που ετουρτίριζαν από το φοβερό κρύο.
Την Καθαρή εβδομάδα έγινε ο απολογισμός της καταστροφής. 100 νεκροί και 200 βαρέως τραυματισμένοι μέσα στην πόλη. 2.500 οικοδομές γκρεμίστηκαν εκ των οποίων 1000 περίπου σπίτια».
Στο ρεπορτάζ διαβάζει καείς και τα παρακάτω ενδιαφέροντα σχετικά με τη βοήθεια που έφθασε στο νησί τις αμέσως επόμενες μέρες τόσο από τα απέναντι παράλια όσο και από την επίσημη Οθωμανική αλλά και την Ελληνική κυβέρνηση:
Από το Αϊβαλί, την Πέργαμο, τη Σμύρνη και άλλες περιοχές στέλνουν ψωμί και τρόφιμα, ενώ καταφθάνουν και γιατροί από τη Σμύρνη με φάρμακα και νοσοκομειακό υλικό
Η Οθωμανική κυβέρνηση αποστέλλει σκηνές, υγειονομική ομάδα με επικεφαλής τον βασιλικό αρχίατρο και 250.000 γρόσια
Η Ελληνική κυβέρνηση αποστέλλει αλεύρι, φάρμακα και συνεργεία ανοικοδόμησης.
Ταυτόχρονα καταφθάνουν για βοήθεια ένα ελληνικό, ένα γαλλικό και ένα πρωσικό πολεμικό πλοίο.
Ο σεισμός αυτός του 1867 προέρχονταν από ένα μεγάλο σεισμικό ρήγμα το λεγόμενο της Αγίας Παρασκευής που διασχίζει το νησί από τα βόρεια, κάπου από την περιοχή ανάμεσα σε Μόλυβο και Σκάλα Συκαμνιάς μέχρι τον κόλπο της Καλλονής. Ένα ρήγμα που σημάδεψε την ιστορία της Λέσβου και την αρχιτεκτονική της. Στη Μυτιλήνη, σκοτώθηκαν 216 Χριστιανοί και 22 Τούρκοι, ενώ τραυματίστηκαν 487 Χριστιανοί και 39 Τούρκοι. Στην ευρύτερη περιφέρεια σκοτώθηκαν 312 άτομα και τραυματίστηκαν άλλα 290. Συνολικά κατέρρευσαν περίπου 4750 κτίρια ενώ περισσότερα από 5.500 έπαθαν σοβαρές ζημιές.
(ΑΠΕ-ΜΠΕ)
