«Εμάθατε στον Πειραιά καταστροφή μεγάλη, γκρεμίσανε τα σπίτια μας οι Αγγλοαμερικάνοι…»

vomvardismos peiraia

Με τους στίχους αυτούς τραγουδούσε ο Μάρκος Βαμβακάρης κι άλλοι ρεμπέτες της εποχής τον καταστροφικό βομβαρδισμό της 11ης Ιανουαρίου 1944, που άφησε πίσω του δεκάδες άμαχους Πειραιώτες νεκρούς και επιπλέον διέλυσε κυριολεκτικά την πόλη.
Είναι όντως από τα παράδοξα της Ιστορίας το γεγονός ότι ενώ ο Πειραιάς δέχθηκε τουλάχιστον τρεις βομβαρδισμούς από τους επιτιθέμενους και μετέπειτα κατακτητές, Ιταλούς και Γερμανούς, έμελε να είναι ο βομβαρδισμός των συμμάχων-απελευθερωτών ο συντριπτικά καταστροφικότερος.

Ο μακαρίτης Πειραιώτης Γιώργος Μπελαβίλας, μετέπειτα αγωνιστής της ΕΠΟΝ και του εφεδρικού ΕΛΑΣ, Μακρονησιώτης, προβεβλημένο στέλεχος του ΚΚΕ και μεταπολιτευτικά του ΚΚΕ Εσωτερικού, της ΕΑΡ και του Συνασπισμού, μας έλεγε ότι ως νεαρός φοιτητής στο Πολυτεχνείο, είχαν χωρίσει σε τρεις κατηγορίες τους βομβαρδισμούς του Πειραιά.
Η πρώτη, που έκαναν οι Ιταλοί με την έναρξη του πολέμου, αφορούσε βομβαρδισμό που έγινε μάλλον για λόγους εκφοβισμού, αφού οι βόμβες έπεσαν στη θαλάσσια περιοχή μεταξύ Πειραιά και Αίγινας.
Η δεύτερη κατηγορία αφορούσε τους γερμανικούς βομβαρδισμούς, όταν τον Απρίλιο του ’41 οι Ναζί κήρυξαν τον πόλεμο με τη σειρά τους στην Ελλάδα, που πάντως έπληξαν στρατηγικούς στόχους γύρω από το λιμάνι κι όχι τον ιστό της πόλης κι αν εξαιρέσει κανείς τη βύθιση ενός ασθενοφόρου πλοίου μέσα στο λιμάνι, οι ανθρώπινες απώλειες ήταν ελάχιστες.
Η τρίτη κατηγορία είναι από μόνη της ο βομβαρδισμός της 11ης Ιανουαρίου από τις συμμαχικές δυνάμεις, έμεινε στην Ιστορία για τη σφοδρότητα και κυρίως για τη στοχοποίηση του πολεοδομικού συγκροτήματος του Πειραιά, το κέντρο του οποίου μετατράπηκε σε ένα σωρό από μπάζα.

Δεν υπάρχει καμιά δικαιολογία για εκείνο το έγκλημα που επειδή διέπραξαν οι νικητές του πολέμου, δεν καταλογίστηκε ποτέ. Δεν υπάρχει καν η «δικαιολογία» που κυκλοφόρησε για τον ανάλογο ισοπεδωτικό βομβαρδισμό της Δρέσδης, η οποία δεν είχε βιομηχανία ή άλλα στρατηγικά σημεία για να βομβαρδιστεί. Η δήθεν δικαιολογία είχε να κάνει με το ότι έπρεπε να καμφθεί το ηθικό των υποχωρούντων γερμανών. Στον Πειραιά όμως, το φρόνημα των κατοίκων ήταν εξόχως αντιστασιακό, ενώ πολλές γειτονιές του ήδη έλεγχε ο ΕΛΑΣ, με τους Γερμανούς να περιορίζονται σε κεντρικά σημεία και μόνο. Αυτό το γεγονός τροφοδότησε αργότερα θεωρίες (συνωμοσίας θα τις λέγαμε σήμερα, αφού δεν μπορούν να τεκμηριωθούν), ότι στόχος των συμμάχων ήταν και ο ΕΛΑΣ και το φρόνημα των πολιτών του Πειραιά που, σε μεγάλο βαθμό, τον υποστήριζε.

Είπαμε θεωρίες συνωμοσίας. Η πραγματικότητα είναι ότι ο βομβαρδισμός της 11ης Ιανουαρίου του 1944, πέραν των άλλων, συνέβαλε και στον οικονομικό μαρασμό της πόλης, από το οποίο ίσως δεν συνήλθε ποτέ. Επιπλέον δε, όξυνε τις κοινωνικές αντιθέσεις που ήδη υπήρχαν, αφού δεκάδες είναι οι ιστορίες που αφηγούνταν για χρόνια Πειραιώτες ικέτες, οι οποίοι κατέφυγαν στην Αθήνα, η οποία ως ανωχύρωτη πόλη δεν βομβαρδιζόταν, για να βρουν πολλές φορές κλειστές τις πόρτες που χτυπούσαν, αφού συχνά αντιμετωπίζονταν ως «κουρελήδες Πειραιώτες». Ίσως μάλιστα να μην είναι τυχαίο το γεγονός ότι η αντιπαράθεση των δύο πόλεων Αθήνας – Πειραιά, παρά την πολεοδομική ενοποίησή τους στη συνέχεια, οξύνεται μετά τον Δεκέμβριο του ’44 και παροξύνεται, μέσω και της στρεβλής ίσως αντιπαράθεσης Ολυμπιακού-Παναθηναϊκού, μετά τη λήξη του εμφυλίου.

Στις 11 το πρωί τελέστηκε μνημόσυνο από τον Δήμαρχο Πειραιά Γιάννη Μώραλη και το Δημοτικό Συμβούλιο της πόλης υπέρ αναπαύσεως της ψυχής των Πειραιωτών που σκοτώθηκαν στον βομβαρδισμό του ’44.

eep logo