Το ESG, το οποίο σημαίνει Περιβάλλον, Κοινωνία και Διακυβέρνηση, καλύπτει ένα ευρύ φάσμα μη χρηματοοικονομικών θεμάτων που θεωρούνται όλο και περισσότερο ως πηγές χρηματοοικονομικού κινδύνου και ευκαιριών. Ωστόσο, η καθιέρωση ισχυρών και σχετικών μετρήσεων είναι γεμάτη δυσκολίες και η εστίαση στις αρχές του ESG έχει προσελκύσει πρόσφατα διαμάχες.
Αν η ιστορία του ESG μας δείχνει ένα πράγμα, είναι ότι η ιδέα είναι πολύ παλαιότερη από ό,τι νομίζουμε. Στην πραγματικότητα, το 2024 σηματοδοτεί την εικοστή επέτειο από την πρώτη χρήση ενός περίεργου όρου: ESG.
Ο όρος «ESG» εμφανίστηκε για πρώτη φορά σε μια έκθεση με τίτλο «Who Cares Wins», που δημοσιεύτηκε το 2004 υπό την καθοδήγηση του Οικουμενικού Συμφώνου του ΟΗΕ, καλώντας τις αγορές να «ενσωματώσουν καλύτερα περιβαλλοντικά, κοινωνικά και θέματα διακυβέρνησης» στη λήψη αποφάσεων. Εγκρίθηκε δε από εταιρείες όπως οι ABN AMRO Bank N.V. AXA, Banco do Brasil, Sarasin & Partners LLP, BNP Paribas, ενώ η Credit Suisse, η Deutsche Bank, η Goldman Sachs, η HSBC, η Morgan Stanley, η UBS και η Westpac υποστήριξαν ότι οι κοινωνικές και περιβαλλοντικές επιδόσεις πρέπει να αποτελούν θεμελιώδη συνιστώσα του επενδυτικού κινδύνου Το Who Cares Wins ήταν η πρώτη έκθεση που τα συνέθεσε δημόσια στην έκφραση ESG Το 2005, το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ (WEF) όρισε την υπεύθυνη επένδυση ως την «επένδυση με τρόπο που λαμβάνει υπόψη τον αντίκτυπο των επενδύσεων στην ευρύτερη κοινωνία και στο φυσικό περιβάλλον»
Το ESG δεν θα ήταν ποτέ τόσο επιτυχημένο όσο ήταν χωρίς την ισχυρή επιχειρηματική υπόθεση κατά την οποία δίνει μακροπρόθεσμη αξία στους επενδυτές. Το κίνημα έφερε ένα νέο επενδυτικό σκεπτικό από τη σκιά και στο προσκήνιο. Το κλειδί που ξεκλείδωσε την επιτυχία για το κίνημα ESG ήταν η win-win πρόταση κατά την οποία, συνδέοντας την υπεύθυνη επιχειρηματικότητα με την αξία των μετόχων, οι εταιρείες και οι επενδυτές τους θα μπορούσαν να ξαναχτίσουν την εμπιστοσύνη και να θεωρηθούν υπεύθυνοι πολίτες, αυξάνοντας παράλληλα την αποτίμηση της εταιρείας. Οι επενδυτές θα μπορούσαν να λανσάρουν νέα προϊόντα, να χρεώνουν μεγαλύτερες προμήθειες και να μεγιστοποιήσουν την επένδυσή τους.
Το 2018, το ESG πέρασε τον Ρουβικώνα: Εκείνο το έτος, οι έρευνες έδειξαν για πρώτη φορά ότι η πλειοψηφία των διαχειριστών περιουσιακών στοιχείων χρησιμοποιούσε κάποια μορφή ESG στις αξιολογήσεις τους. Το ESG είχε γίνει μέρος των κριτηρίων αξιολόγησης σε απίστευτα σύντομο χρονικό διάστημα. Δύο χρόνια αργότερα, το 2020, η Παγκόσμια Συμμαχία Αειφόρων Επενδύσεων (GSIA) υπολόγισε ότι περισσότερα από ένα στα τρία δολάρια σε μεγάλες αγορές επενδύθηκαν κάτω από κάποιο βαθμό ESG. Τέσσερις στους πέντε επαγγελματίες επενδυτές είπαν ότι το ESG ήταν σημαντικό για τη λήψη των αποφάσεών τους. Αν και είναι δύσκολο να πούμε από τέτοια στοιχεία πόσο μακριά το ESG διαμόρφωσε ουσιαστικά τη λήψη επενδυτικών αποφάσεων, οι έννοιες και τα δεδομένα είχαν γίνει ευρέως αποδεκτά από τις αρχές της δεκαετίας του 2020. Ακόμη και η πανδημία απέτυχε να σταματήσει την ανοδική πορεία του ESG καθώς νέες πηγές δεδομένων –ιδιαίτερα σχετικά με κοινωνικά ζητήματα όπως η ένταξη, η υγεία και η ευημερία– τροφοδότησαν την άνοδο. Κοιτάζοντας πίσω, αυτό που είναι ασυνήθιστο, είναι η ταχύτητα του mainstreaming. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 2010, έτος κατά το οποίο το ESG κατείχε μια μικρή θέση που οι περισσότεροι στον τομέα των οικονομικών γνώριζαν ελάχιστα, περάσαμε σε μια ριζική αλλαγή στην επενδυτική συμπεριφορά. Όλοι ήθελαν ένα κομμάτι της δράσης. Γιατί; Υπήρχαν χρήματα να επενδυθούν. Για τον κλάδο διαχείρισης κεφαλαίων, το ESG έγινε μια νέα πηγή εσόδων. Οι μελέτες δείχνουν ότι η επωνυμία και η φήμη που προσέδιδαν τα ESG κεφάλαια ξεπέρασαν τις βελτιωμένες μακροπρόθεσμες αποδόσεις ως το κύριο κίνητρο για επενδύσεις. Η επισήμανση ενός κεφαλαίου ως ESG επέτρεψε τη χρέωση υψηλότερων προμηθειών.
Οι αντιδράσεις κατά του ESG
Καθώς η ιδέα έχει μεγαλώσει, τόσο αυξάνονται οι προσπάθειες να την εκτροχιάσουν.
Οι περισσότερες από αυτές τις προσπάθειες προέρχονται από την κοινωνικά συντηρητική δημοσιονομική δεξιά. Δεδομένου ότι αυτό το πολιτικό κίνημα έχει ισχυρή επιρροή στην πολιτική των ΗΠΑ, η Αμερική έγινε γρήγορα το κέντρο της αντιπολίτευσης του ESG.
Οι επικριτές απορρίπτουν το ESG ως «WOK καπιταλισμό» και λένε ότι εμποδίζει τις εταιρείες να επιτύχουν τις μέγιστες δυνατότητές τους. Οι υποστηρικτές του ESG υποστηρίζουν ότι οι εταιρείες μπορούν και πρέπει να ενσωματώσουν την ιδέα σε μια επιχειρηματική στρατηγική, επομένως η επιτυχία τους δεν θα απειληθεί.
Η εικόνα σήμερα
Το ESG έχει πλέον γίνει mainstream για επενδυτές και εταιρίες.
Ορισμένες από τις σημαντικότερες επενδυτικές εταιρείες στον κόσμο, όπως η BlackRock, έχουν θέσει το ESG ως κορυφαία προτεραιότητα στην αξιολόγηση των επενδύσεών τους. Πολλές άλλες εταιρείες ακολούθησαν το παράδειγμά της κατανοώντας ότι το ESG είναι πλέον απαραίτητο εργαλείο αξιολόγησης.
Ωστόσο, εξακολουθούσε να υπάρχει ένα μεγάλο πρόβλημα: παρόλο που οι ενδιαφερόμενοι έχουν καλωσορίσει το ESG παγκοσμίως, δεν υπήρχαν ενιαία πρότυπα αναφοράς.
Οι εταιρείες και οι επενδυτές μετρούν διαφορετικά πράγματα και γνωστοποιούν με διαφορετικούς τρόπους. Αυτή η ασυνέπεια στην σύγκριση δημιουργούσε σύγχυση, και έλλειψη συγκρισιμότητας.
Σε μια προσπάθεια να ομαλοποιήσει τις απαιτήσεις υποβολής εκθέσεων και ταυτόχρονα να ποσοτικοποιήσει τα δεδομένα σχετικά με τους παράγοντες βιωσιμότητας, η ΕΕ εισήγαγε την CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive) τον Δεκέμβριο του 2022 την νέα Οδηγία που θα αντικαθιστά την Οδηγία για τη μη χρηματοοικονομική αναφορά (NFRD) εισάγοντας πιο λεπτομερείς απαιτήσεις υποβολής εκθέσεων και διευρύνοντας τον αριθμό των εταιρειών που έχουν να συμμορφωθούν. Η CSRD έχει σχεδιαστεί για να κάνει τις αναφορές εταιρικής βιωσιμότητας συγκρίσιμες, συνεπείς και τυποποιημένες όπως η χρηματοοικονομική λογιστική με στόχο να εξισωθούν οι εκθέσεις βιωσιμότητας με τις οικονομικές εκθέσεις.
* Μαριέττα Δοξοπούλου,
ESG Lead Advisor
Marlogmind ΙΚΕ
