Νέες ευκαιρίες, νέοι «παίκτες», νέες προκλήσεις
Την είσοδο σε έναν νέο ανοδικό κύκλο της ακτοπλοϊκής αγοράς μετά από μία δεκαετία πτώσης και στασιμότητας, διαπιστώνει σε γενικές γραμμές η Ετήσια Έκθεση της XRTC για την ακτοπλοΐα, η οποία δόθηκε στη δημοσιότητα την Πέμπτη.
Στην Έκθεση διαπιστώνεται πάντως ότι για μία ακόμα χρονιά οι ακτοπλοϊκές εταιρίες δείχνουν να έχουν περιορισμένη αποτελεσματικότητα αναφορικά με την αξιοποίηση της αυξημένης ζήτησης από το εξωτερικό στηρίζοντας το μεγαλύτερο ποσοστό των εσόδων τους στην κίνηση που προέρχεται από εμπορεύματα καθώς επίσης και στον εσωτερικό τουρισμό. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας η συνολική ακτοπλοϊκή κίνηση παρουσιάζει μια ανοδική τάση κυρίως σε επίπεδο επιβατών, την οποία φαίνεται να εκμεταλλεύονται περισσότερο οι μικρότεροι παίκτες της αγοράς και λιγότεροι οι τέσσερις παραδοσιακοί που αναλύονται εκτενέστατα στη μελέτη.
Η εξαγορά της HSW
Στην Έκθεση γίνεται ξεχωριστή αναφορά στην εξαγορά της HSW από τον όμιλο ATTICA και από τη σταδιακή εδραίωση των νέο-εισερχόμενων στην ακτοπλοϊκή αγορά, που όπως υπογραμμίζεται, αποτελούν στοιχεία που χαρακτήρισαν το 2017.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει η παρατήρηση πως οι τέσσερεις μεγάλοι «παραδοσιακοί παίκτες» έχουν πλέον δει μείωση του στόλου τους πάνω από 65% και περιορισμό του μεριδίου αγοράς από το 70% στο 42% σε σχέση με το 2001. Η μείωση της συνολικής δραστηριότητας των τεσσάρων παραδοσιακών εταιριών έχει αξιολογηθεί ως μία πρώτης τάξεως ευκαιρία για την εισαγωγή στον κλάδο νέων, μικρότερων και πιο ευέλικτων σχημάτων τα οποία δείχνουν να έχουν αντιληφθεί τα κενά που έχουν προκύψει και επενδύουν σε αγορές που έχουν τη δυνατότητα περαιτέρω ανάπτυξης. Η μέχρι στιγμής παρουσία τους στον κλάδο δείχνει να είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις της αγοράς καθώς εμφανίζουν οικονομική ευρωστία και συνέπεια στο έργο που προσφέρουν. Ενδεικτικά παραδείγματα αυτής της τάσης αποτελούν οι επενδύσεις των αδερφών Στεφάνου στη Golden Star Ferries, του Μάριου Ηλιόπουλου στη Seajets αλλά και των αδερφών Παναγιωτάκη στη Fast Ferries.
Ξεχωριστή αναφορά γίνεται επίσης στην αναδιάρθρωση και ουσιαστικά αλλαγή επιχειρηματικού μοντέλου των MINOAN LINES η οποία ανήκει στον όμιλο Grimaldi που της δίνει τη δυνατότητα να κάνει χρήση του εκτεταμένου στόλου του ομίλου και να δρομολογεί επιπλέον πλοία όταν κρίνει ότι υπάρχουν ευκαιρίες στην αγορά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η πρόσφατη στόχευση της αγοράς των Χανίων με το «Mykonos Palace».
Οικονομικά αποτελέσματα
Σε ότι αφορά στα οικονομικά αποτελέσματα των τεσσάρων παραδοσιακών εταιριών, τις οποίες η συγκεκριμένη μελέτη παρακολουθεί και αναλύει διεξοδικά κάθε χρόνο, αναφέροντας ότι μετά από προσπάθειες ετών έχουν αρχίσει να αποδίδουν καρπούς. Η μείωση του τραπεζικού δανεισμού ο οποίος έχει περιοριστεί στο 30% σε σχέση με το 2001 που είναι αποτέλεσμα της σημαντικής μείωσης του στόλου αλλά και των σχετικών αναδιαρθρώσεων που έφτασαν σε σημείο διαγραφής τόκων και κεφαλαίων. Η σημαντική αυτή βελτίωση σε συνδυασμό με την επίτευξη μείωσης του λειτουργικού κόστους έχουν από κοινού συμβάλλει στην επίτευξη ικανοποιητικών επιδόσεων EBITDA.
Το σημαντικότερο όμως σύμφωνα με την Έκθεση είναι η ανθεκτικότητα που έχουν πλέον αποκτήσει οι εταιρίες αυτές στην αντιμετώπιση εξωγενών παραγόντων όπως είναι η μεταβλητότητα της τιμής του πετρελαίου καθώς επίσης και των συναλλαγματικών ισοτιμιών και η αυξημένη φορολογία. Επίσης ενδεικτικό της καλύτερης κατάστασης που βρίσκονται οι εταιρίες αυτές είναι η συνεχής βελτίωση του δείκτη Altman που αποτελεί ένδειξη μείωσης της πιθανότητας χρεωκοπίας την επόμενη 3ετία.
Κίνδυνοι
Οι κυριότεροι κίνδυνοι που απασχολούν τον κλάδο εξακολουθούν και είναι η μεταβλητότητα των τιμών του πετρελαίου και η συναλλαγματική ισοτιμία Ευρώ/Δολαρίου Αμερικής. Το 2017 η απειλή του πετρελαίου έκανε και πάλι την εμφάνισή της η οποία είχε ως αποτέλεσμα το σημαντικό περιορισμό του περιθωρίου κέρδους των τεσσάρων παραδοσιακών παικτών. Δεδομένου ότι δεν έχουμε στη διάθεσή μας οικονομικά στοιχεία των λοιπών εταιριών, η υπόθεσή μας είναι ότι παρόμοιες θα είναι και οι επιπτώσεις στους νέους παίκτες του κλάδου. Ο κίνδυνος της μειωμένης ζήτησης που προερχόταν από την κατάσταση της Ελληνικής οικονομίας φαίνεται να έχει απομακρυνθεί μιας και η εμπιστοσύνη τόσο της εσωτερικής όσο και της εξωτερικής ζήτησης αποκαθίσταται και παρουσιάζει αισθητά σημάδια ανάκαμψης.
Μία βασική πρόκληση που πρέπει να αντιμετωπίσει άμεσα η ακτοπλοϊκή αγορά είναι οι νέοι κανονισμοί του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού IMO σχετικά με το θαλάσσιο έρμα και τη μείωση των εκπομπών αερίου από τη χρήση ναυτιλιακού καυσίμου για όλα ανεξαιρέτως τα πλοία από την 1η Ιανουαρίου 2020. Οι επιλογές που έχουν οι ακτοοπλόοι είναι είτε η τοποθέτηση ειδικών καταλυτών (scrubbers), είτε η χρήση καυσίμου χαμηλής περιεκτικότητας σε θείο 0,5% το οποίο έχει υψηλότερη τιμή σε σχέση με το μαζούτ. Στην πρώτη περίπτωση απαιτούνται επενδύσεις που κυμαίνονται μεταξύ €7-11 εκ. ενώ στη δεύτερη περίπτωση οι εταιρίες είναι εκτεθειμένες στις υψηλότερες τιμές των καυσίμων χαμηλών σε περιεκτικότητας σε θείου. Σε κάθε περίπτωση ο πρόεδρος των ακτοοπλόων είχε αναφέρει στο παρελθόν ότι η αύξηση του μέσου ναύλου ακτοπλοΐας θα φτάσει το 27%.
Το βασικό πρόβλημα όμως που δημιουργείται είναι ότι το 2020, 32 από τα 45 πλοία των τεσσάρων παραδοσιακών εταιριών με τις οποίες ασχολείται η μελέτη θα έχουν ηλικία άνω των 20 ετών κάτι που περιορίζει τη βιωσιμότητα της επένδυσης σε συστήματα επεξεργασίας έρματος και την τεχνολογία καθαρισμού των καυσαερίων. Ελλοχεύει λοιπόν ο κίνδυνος της απομάκρυνσης μεγάλου αριθμού πλοίων που δραστηριοποιούνται στο Αιγαίο.
Στρατηγικές Επιλογές
Έχοντας ως δεδομένο τον νέο κύκλο στον οποίο μπαίνει η Ελληνική ακτοπλοϊκή αγορά το ερώτημα που προκύπτει είναι πως μπορούν οι εταιρίες να κινηθούν στρατηγικά ώστε να αδράξουν τις ευκαιρίες που δημιουργούνται.
Η Έκθεση υποστηρίζει ότι επί της ουσίας υπάρχουν δύο κατηγορίες ακτοπλοϊκών επιχειρήσεων και καθορίζουν σε σημαντικό βαθμό τα αντανακλαστικά τους και τις αντιδράσεις τους: (α) αυτές που ακολουθούν εταιρικά σχήματα (εισηγμένες εταιρείες και HSW) και (β) αυτές που ακολουθούν ιδιωτικά σχήματα (νέο-εισερχόμενοι και μικρές εταιρίες).
Αναφορικά με την πρώτη κατηγορία, με εξαίρεση τις MINOAN LINES που όπως αναφέραμε ανήκουν στον όμιλο Grimaldi και τους εξασφαλίζει μια σχετική ευελιξία στη λήψη αποφάσεων αναφορικά με την αναπροσαρμογή των δραστηριοτήτων τους (π.χ. δραστηριοποίηση του «Mykonos Palace» στα Χανιά), οι λοιπές εταιρίες παρουσιάζουν μεγαλύτερα επίπεδα δυσκινησίας καθώς περιορίζεται σε μοντέλα εξαγορών και συγχωνεύσεων των οποίων οι επιδράσεις είναι πεπερασμένες. Η δυσκινησία αυτή οφείλεται στην αδυναμία εύρεσης κεφαλαίων για νέες αγορές πλοίων αλλά και υλοποίησης καθετοποιημένων στρατηγικών μέσω επενδύσεων σε λιμάνια και υπηρεσίες logistics. Αν συνυπολογίσουμε και την επιθυμία ορισμένων υπαρχόντων επενδυτών να αποσυρθούν από την αγορά η οποία δυσχεραίνεται λόγω της μη εύρεσης του κατάλληλου τιμήματος η όλη κατάσταση περιπλέκεται ακόμα περισσότερο. Αντίθετα η δεύτερη κατηγορία, αποτελείται από παίκτες που χαρακτηρίζονται από στοιχεία φρεσκάδας και επιθετικότητας με την πρόθεση είτε αύξησης της δραστηριότητάς τους όλο και σε περισσότερες γραμμές είτε εδραίωσής των σε συγκεκριμένες γραμμές. Αν και μέχρι τώρα έχουν δείξει στοιχεία ανθεκτικότητας στον ανταγωνισμό είναι πολύ πιθανό στο άμεσο μέλλον να έχουμε μια κινητικότητα αγοραπωλησιών.
Αναμφισβήτητα οι κεφαλαιακές ανάγκες αγοράς νέων πλοίων είναι υψηλές. Προβλέπεται όμως ότι υψηλές θα είναι και οι μελλοντικές αποδόσεις της ακτοπλοΐας καθώς αναμένεται αύξηση της ζήτησης εξαιτίας της βελτίωσης των οικονομικών δεικτών της χώρας και της διαφαινόμενης σταθερής ροής επισκεπτών από το εξωτερικό.
Η ιδιωτικοποίηση των υποδομών που σχετίζονται με την εφοδιαστική αλυσίδα συμπεριλαμβανομένων λιμανιών/δρόμων/πάρκων logistics αποτελεί μια πρώτης τάξεως επενδυτική ευκαιρία. Ένας τέτοιος συνδυασμός θα προσελκύσει ιδιωτικά κεφάλαια τα οποία θα υποστηριχτούν και από επενδυτικές τράπεζες οι οποίες σήμερα απουσιάζουν.
Τέλος, υπογραμμίζεται ότι προκειμένου οι επενδυτικές ευκαιρίες να υλοποιηθούν προς όφελος όλων των εμπλεκομένων φορέων, αγκυλώσεις που σχετίζονται με γραφειοκρατικές διαδικασίες, θα πρέπει να περιοριστούν μέσα από ένα πλαίσιο επανασχεδιασμού των διαδικασιών αδειοδοτήσεων..
Και η Έκθεση καταλήγει με τη διαπίστωση ότι η χώρα έχει μπει έστω και δειλά σε νέο χάρτη συνδυασμένων μεταφορών. Η πορεία προς τις συνδυασμένες μεταφορές χρειάζεται έναν χάρτη ακτοπλοϊκών συγκοινωνιών που να διασφαλίζει την ορθολογιστική και ασφαλή λειτουργία δικτύου θαλάσσιων μεταφορών και της εύρυθμης λειτουργίας των λιμένων. Η υλοποίηση αυτού το σχεδίου απαιτεί επενδυτές με όραμα, όρεξη και σίγουρα με πίστη στον αντικειμενικό σκοπό. Η επικείμενη υποχρεωτική απομόχλευση των τραπεζών από τις εταιρίες στις οποίες διατηρούν μετοχικά ποσοστά αποτελεί πόλο έλξης νέων επενδύσεων που αναμένουμε να συμβεί στο ερχόμενο δωδεκάμηνο.
Η διατήρηση μίας αμιγώς ανεξάρτητης και αυτοτελούς Αρχής Ακτοπλοϊκών Συγκοινωνιών και απολύτως καταρτισμένης Επιτροπής Ανταγωνισμού στον κλάδο, αποτελούν απαραίτητες προϋποθέσεις προσέλκυσης νέων επενδυτικών σχημάτων, που θα στοιχηματίσουν στην ανάπτυξη της Ελληνικής οικονομίας.
