Του Ν. Δημοσθένους*
Πέρα από την αγωνία που καταλαμβάνει όλο και μεγαλύτερα και τόσο διαφορετικά στρώματα του πλανήτη σχετικά με τις επιπτώσεις της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, ένα εκ πρώτης
όψεως ήσσονος σημασίας ερώτημα έρχεται και επανέρχεται στις σχετικές δημόσιες και ιδιωτικές συζητήσεις: Είναι άραγε ψυχολογική ή και πραγματική η κρίση; Με άλλα λόγια, δηλαδή, θα δούμε να πλήττεται η πραγματική οικονομία, λόγω υπαρκτών, αντικειμενικών προβλημάτων του συστήματος ή μήπως είναι ψυχολογικοί οι λόγοι που, σε ένα βαθμό τουλάχιστον, επιβαρύνουν το κλίμα; Οπότε, αν ισχύει η δεύτερη εκδοχή – ελπίζουν αρκετοί- αρκούν επικοινωνιακού τύπου ρυθμίσεις για να λυθεί το πρόβλημα.
Η αλήθεια είναι ότι η οικονομία ήταν, είναι και θα είναι πάντα και θέμα ψυχολογίας. Αλλωστε, αν ισχύει ότι το μέγεθος της κρίσης θα ξεσπάσει πάνω στην πραγματική ελληνική οικονομία μετά από κάποιους μήνες, είναι προφανές πως η περιορισμένη κατανάλωση, αλλά και γενικότερα η μείωση όλων των δεικτών της ελληνικής οικονομίας οφείλονται πρωτίστως σε ψυχολογικούς παράγοντες. Στον φόβο και τις ανασφάλειες επιχειρηματιών και εργαζομένων ότι «κάτι κακό θα συμβεί» - για να θυμηθώ και τον αγαπημένο τα χρόνια της εφηβείας μου τραγουδοποιό Ν. Πορτοκάλογλου.
Τις τελευταίες ημέρες ενεφανίσθησαν στην ημεδαπή, αλλά και την αλλοδαπή τέσσερις ειδήσεις (για την ακρίβεια τρεις ειδήσεις και μία «διαρροή»), άσχετες μεταξύ τους που μαρτυρούν ότι τα χαρακτηριστικά της κρίσης αναφέρονται τόσο σε πραγματικούς όσο και ψυχολογικούς παράγοντες.
Η Εθνική Στατιστική Υπηρεσία ανακοίνωσε πως κατά τον τελευταίο μήνα του παρελθόντος έτους, τον Δεκέμβριο, η βιομηχανική παραγωγή στην Ελλάδα μειώθηκε κατά 19, 6 % ! Και μόλις τις προηγούμενες ημέρες ανακοινώθηκε πως, σύμφωνα με εκτιμήσεις της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας, η κατανάλωση ρεύματος στην βιομηχανία κατά τον μήνα Ιανουάριο του 2009 μειώθηκε κατά 23, 16%!
Πραγματικά γεγονότα, δραματικής μορφής και έκτασης, θα μπορούσε να πει κανείς που μαρτυρούν την «πραγματική» διάσταση της κρίσης.
Δίλημμα ή ψευδοδίλημμα;
Και παρακάτω. Κατά 10% θα μειωθούν οι δημόσιες δαπάνες υπόσχεται στον κ. Αλμούνια και την Ευρωπαική Επιτροπή η ελληνική κυβέρνηση. Μια υπόσχεση που για τους παροικούντες τα δημόσια πράγματα της χώρας και δη τα δημοσιονομικά δίνεται μόνο «για τα μάτια του κόσμου», άντε και των ευρωπαίων εταίρων. Καθώς κανένα τέτοιο μέτρο, καμμία ανάλογη υπόσχεση δεν τηρήθηκε τα τελευταία χρόνια από την Αθήνα. (Επιπλέον δε , ακόμη κι αν σε ένα βαθμό υλοποιηθεί μια τέτοια δέσμευση, οι πρώτοι που θα κληθούν να πληρώσουν τον λογαριασμό βλέποντας τα εισοδήματα τους να μειώνονται θα είναι κυρίως οι στρατιές εξαρτημένων με συμβάσεις έργου από το ελληνικό δημόσιο).
Από την Γερμανία έρχεται η τελευταία σχετική είδηση ή μάλλον η «διαρροή» που τροφοδοτεί το παρόν σημείωμα. Σύμφωνα με αυτήν ( η αξιοπιστία της οποίας ενδεχομένως να έχει εκτιμηθεί καλύτερα από την Δευτέρα το πρωί), η Γερμανία φερόταν διατεθειμένη να εγκαταλείψει την «σκληρή γραμμή» υιοθετώντας, όχι ακριβώς την ενίσχυση των αδύναμων μελών της ευρωζώνης μέσω της έκδοσης ευρωομόλογων, όπως αναφερόταν, αλλά μέσω «διμερών ομολόγων» μεταξύ της ίδιας και των σε κίνδυνο ευρισκομένων οικονομιών της σχετικής ζώνης. Μια τέτοια επιλογή θα αποτελεί μια ευθεία πίεση προς τους ενδιάμεσους της αγοράς των spreads να εγκαταλείψουν την κερδοσκοπία των τελευταίων μηνών. Ένα μήνυμα του στυλ «όσα βγάλατε, βγάλατε, τώρα έρχεται να το Γερμανικό κράτος, ως από μηχανής Θεός, να κάνει την δουλειά». Και , μάλιστα με καλύτερους όρους για τους δανειζόμενους.
Τι δηλούν οι δύο τελευταίες περιπτώσεις; Αφ’ ενός μεν ότι η «ψυχολογία μπορεί να φτιάξει , ίσως μόνο και μ’ ένα συνηθισμένο ελληνικό ψεμματάκι». Και, το κυριότερο, αφ’ ετέρου ότι αν οι ισχυροί οικονομικά το αποφασίσουν , κατέχουν τα βασικά «κλειδιά» του προβλήματος. Το οποίο , αν δεν λύσουν οριστικά, θα οδηγήσουν σε μία οδό ρύθμισης. Σ’ αυτήν την περίπτωση μπορεί να πει κανείς ότι η ρύθμιση απευθύνεται στο «θυμικό των αγορών», συνεπώς το πρόβλημα της οικονομικής κρίσης είναι κυρίως ψυχολογικό.
Μόνο που τότε το δίλημμα του τίτλου κινδυνεύει να αποδειχθεί απλό ψευδοδίλημμα. Και , κατά συνέπεια, θα αναδειχθεί ένα πραγματικό δίλημμα στο οποίο θα κληθεί να απαντήσει μια εύθραυστη πραγματικά , αλλά και ψυχολογικά οικονομία όπως είναι η ελληνική. Θα δεχθεί τελικά να «πληρώσει» την γερμανική λύση ή θα κρυφτεί πίσω από την ελληνική κουτοπονηριά κι όσο κρατήσουν τα ψέματα;
Αυτό είναι το πραγματικό δίλημμα για την ελληνική οικονομία. Στο οποίο, όμως, πρέπει να απαντήσει πρωτίστως η πολιτική.
*Ο Ν. Δημοσθένους είναι παράγοντας της ελληνικής ναυτιλίας
