Ας απαντήσουμε ειλικρινά στο ερώτημα του τίτλου. Μόνο έτσι μπορεί να γίνει ουσιαστική συζήτηση για τους πιθανούς όρους μιας επανένωσης του αρχιτεκτονικού συνόλου από το οποίο αποκόπηκαν βιαίως. Θέλουμε τα Γλυπτά στην Αθήνα και το Μουσείο της Ακρόπολης ή όχι;
Η απάντηση δεν είναι αυτονόητη. Παλιότερα υπήρχαν αντιρρήσεις (κυρίως, αλλά όχι αποκλειστικά) από την βρετανική πλευρά για λόγους «ασφαλείας». Η ατμόσφαιρα στην ευρύτερη περιοχή της Αθήνας ήταν μολυσμένη (το περίφημο «νέφος»), ενώ δεν είχαμε και κατάλληλο μουσειακό χώρο φύλαξης- έκθεσης. Από τότε, όταν είχε τεθεί το ζήτημα της επανένωσης από την Μελίνα, έχουν περάσει 40 χρόνια και πλέον δεν έχουμε «νέφος», ενώ φυσικά έχουμε Μουσείο.
Ένα άλλο επιχείρημα ήταν ότι τα Μουσεία ανοίγουν διάλογο ανάμεσα στα παγκόσμια αριστουργήματα της Τέχνης – θα το έλεγε κανείς και πολιτιστικό διεθνισμό. Και φυσικά οι περιπτώσεις της Τζοκόντα και της Αφροδίτης της Μήλου (των δυο πιο δημοφιλών εκθεμάτων στο Μουσείο του Λούβρου) το επιβεβαιώνουν. Πλην όμως η Αθήνα, η Ακρόπολη και το Μουσείο κάτω απ’ αυτήν αποτελούν πλέον παγκόσμιο προορισμό. Τα Γλυπτά θα τα βλέπουν επίσης εκατομμύρια και θα ενωθούν με το αρχιτεκτονικό σύνολο στο οποίο ανήκουν – δεν μιλάμε για ένα μεμονωμένο άγαλμα.
Σε κάθε περίπτωση δεν υπήρξε όλο αυτό το διάστημα που η συζήτηση για τα Γλυπτά αναζωπυρώθηκε καμία φωνή που να μην υποστηρίζει ότι τελικός στόχος είναι η επανένωση. Φανερά τουλάχιστον.
Επανένωση λοιπόν, αλλά πως θα την πούμε; Εδώ φοβάμαι ότι χανόμαστε στην μετάφραση. «Δανεισμός», «Επιστροφή», «Πολιτιστική Ανταλλαγή» ή μήπως το Βρετανικό Μουσείο ήταν απλώς ένας «Σταθμός» στην επώδυνη διαδρομή που ακολούθησαν τα Γλυπτά, όπως η εφευρετικότητα του μυαλού του Ευ. Βενιζέλου φαντάστηκε;
Την «Επιστροφή» την απορρίπτουν οι Βρετανοί γιατί υπονοεί ότι τα Γλυπτά έχουν κλαπεί. Επιπλέον δε φοβούνται ότι ο όρος θα αποτελέσει κακό προηγούμενο για παρόμοια αιτήματα από όλο τον κόσμο.
Τον «Δανεισμό» δεν τον θέλει η ελληνική πλευρά. Εδώ κυβέρνηση και αντιπολίτευση συμπίπτουν όταν αρνούνται νομή κατοχή και κυριότητα των Γλυπτών – « πως δανείζεσαι κάτι που σου έχουν κλέψει»;
Την «Πολιτιστική Ανταλλαγή» αρκετοί την αντιμετωπίζουν με δυσπιστία – έτοιμος είναι ο καυγάς για το τι και για πόσο καιρό θα τους στείλουμε. Ενώ το «ταξίδι» του Ευ. Βενιζέλου, όπου το Λονδίνο ήταν ένας «Σταθμός», ακούγεται σαν ένα πολύ ωραίο παραμύθι για να είναι αληθινό.
Οπότε τι κάνουμε; Κατά την γνώμη μου υπάρχουν δυο επιλογές. Η πρώτη αποδεχόμαστε το status quo. Θα φωνάζουμε και θα ζητάμε την επιστροφή τους, γνωρίζοντας κατά βάθος ότι δεν πρόκειται να επιστρέψουν ποτέ. Εντάξει δεν χάθηκε κι ο κόσμος, δεν είναι π.χ το «Σχέδιο Ανάν» που χάνεται. Άλλωστε, έχουμε μεγάλη εμπειρία από τον μαξιμαλισμό και το που μας οδηγεί όταν αντιμετωπίζουμε ένα εθνικό θέμα. Ευτυχώς όμως εδώ δεν συζητάμε για την μισή Κύπρο, ενώ η χώρα αναπτύχθηκε, μεγάλωσε σε έκταση έδωσε πολέμους, νίκησε και έχασε, πέρασε περιόδους ευημερίας και πτώχευσε και ανασυγκροτήθηκε πάλι και όλα αυτά με τα Γλυπτά στο Λονδίνο.
Η άλλη επιλογή είναι εκείνη του ρεαλισμού και του συμβιβασμού. Εάν αποδεχθούμε έναν δανεισμό για 50 χρόνια, διαρκώς ανανεούμενο (50+50+50+…), τι θα μετρήσει στο τέλος της ημέρας (που λένε κι οι αγγλοσάξονες) περισσότερο; Ότι θα έχουμε δεχθεί εμμέσως πως τα Γλυπτά τύποις ανήκουν στο Βρετανικό Μουσείο και δανειζόμαστε κάτι που μας έχουν κλέψει; Ή μήπως θα μετρά περισσότερο το τελικό αποτέλεσμα; Ότι τα Γλυπτά θα έχουν ενωθεί με το αρχιτεκτονικό σύνολο στο οποίο ανήκουν αναπόσπαστα και το οποίο θα θαυμάζει όλος ο κόσμος στο Μουσείο της Ακρόπολης!
Άλλωστε, στις διαπραγματεύσεις πάντα κάτι δίνεις και κάτι παίρνεις. Εδώ δίνουμε κάτι άυλο (έμμεση παραδοχή νομής, κατοχής κλπ) και παίρνουμε κάτι χειροπιαστό: τα Γλυπτά στην Αθήνα.
(Ακούγεται λίγο σαν ιεροσυλία, αλλά επειδή μιλάμε και για την Αγγλία, θυμήθηκα ότι ένα γκολ μέτρησε και το ωραιότερο γκολ που έχει επιτευχθεί σε Παγκόσμιο Κύπελλο, όταν ο Μαραντόνα πέρασε την μισή ομάδα της Αγγλίας. Και πάλι ένα γκολ μέτρησε κι εκείνο που λίγο νωρίτερα είχε πετύχει με το περίφημο «χέρι του Θεού»). Το αποτέλεσμα μετράει…
Φυσικά θα στείλουμε για κάποιο διάστημα κι εμείς κάποια εκθέματα, άλλωστε οι πολιτιστικές ανταλλαγές είναι μια διαδεδομένη πρακτική μεταξύ κρατών και μουσείων σε όλο τον κόσμο -και πολύ καλώς. Βεβαίως όλα τα παραπάνω δεν ισχύουν εάν ο δανεισμός έχει χρονικά προκαθορισμένη λήξη – άλλωστε μιλάμε για επανένωση, που δεν μπορεί να είναι περιορισμένης διάρκειας.
Κι οπωσδήποτε δεν χρειάζεται να μιλήσουμε για τις αιτιάσεις της αξιωματικής αντιπολίτευσης για «μυστικές» διαπραγματεύσεις. Όχι μόνο γιατί με μυστικές διαπραγματεύσεις πέτυχαν οι ίδιοι την Συμφωνία των Πρεσπών – και πολύ καλά έκαναν. Αλλά και γιατί φοβάμαι ότι στον ΣΥΡΙΖΑ δεν μπορούν να απαντήσουν με ειλικρίνεια στο ερώτημα του τίτλου: Θέλουμε τα Γλυπτά στην Αθήνα ή όχι;
Ν.Α.
