Ας μιλήσουμε για την Ευρώπη (ΙΙ)

european parliament 3

Του Κώστα Δουζίνα


Λέγαμε στο προηγούμενο ότι σήμερα η Ευρώπη βρίσκεται απέναντι σε ένα βαθύ υπαρξιακό δίλλημα. Μια υπερεθνική έννομη τάξη ή μια Ευρώπη με κράτη διαφορετικών ταχυτήτων;
Δύο λοιπόν διαφορετικά μοντέλα παλεύουν να επιβάλουν τη λογική τους. Αυτό της εμβάθυνσης και πολιτικής ενοποίησης, στον σκληρό πυρήνα του οποίου ανήκουμε, προσκρούει στα βράχια του ευρωσκεπτικισμού που το ίδιο δημιούργησε. Μακρόν και Σαλβίνι δεν μπορούν ο ένας χωρίς το άλλον. Το πρόβλημα είναι ότι παρά την έμφαση πολλών στη διακρατική οπτική, οι ισχυροί παίρνουν όλες τις σημαντικές αποφάσεις, ενώ συνεχώς μειώνονται οι δικλίδες ασφαλείας για τους μικρούς. Η κρίση της ευρωζώνης και το προσφυγικό δείχνουν ότι τα ισχυρά κράτη εγκαταλείπουν εύκολα την ευρωπαϊκή κατεύθυνση και περιθωριοποιούν τα επίσημα όργανα υπέρ ενός ακραιφνούς διακυβερνητισμού.

Χρειαζόμαστε μια διαφορετική πολιτική σε μια διαφορετική Ευρώπη. Έχουμε το καθήκον να ξαναχτίσουμε την Ευρώπη από τα κάτω προς τα πάνω, ως μια κοινότητα δημοκρατικών εθνών και λαών, ενάντια στην από πάνω κατασκευή ενός μεγέθους που τα χωράει όλα. Η μάχη για την καρδιά της Ευρώπης θα πραγματοποιηθεί σε τρία μέτωπα.
Το πρώτο είναι η αντιστροφή της λιτότητας, η οποία πρέπει να αντικατασταθεί από πολιτικές δημοσιονομικής χαλάρωσης για ανάπτυξη και μείωση της ανεργίας με ένα «συμβόλαιο νεότητας» (youth pact) στο κέντρο που θα στοχεύει τη νεανική ανεργία. Στην ίδια κατεύθυνση θα ήταν η εγγύηση των τραπεζικών καταθέσεων στην ευρωζώνη και η αμοιβαιοποίηση του χρέους με την έκδοση ευρω-ομολόγων. Για όλα αυτά χρειάζονται ευρείες συμμαχίες. Αλλά είναι μάλλον απίθανο να τα δούμε σύντομα, μια και η Γερμανία απορρίπτει όλες τις προτάσεις σ’ αυτή την κατεύθυνση.

Ετσι, δεύτερον, ευθύνη της Αριστεράς είναι να επαναπολιτικοποιήσει την πολιτική για να αποτρέψει την αιχμαλωσία της από αντι-κοινωνικές ιδεολογίες. Πρέπει να φτιάξουμε ευρωπαϊκή δημόσια σφαίρα, να βοηθήσουμε την ανάπτυξη των κινημάτων αντίστασης, αλληλεγγύης και κοινωνικής οικονομίας και τον συντονισμό τους με τα κόμματα της Αριστεράς, της οικολογίας και της αριστερής σοσιαλδημοκρατίας.

Τρίτον, χρειαζόμαστε μια ριζική αλλαγή της θεσμικής αρχιτεκτονικής και ουσιαστική αναβάθμιση της δημοκρατίας. Αν η Ευρώπη έκανε σήμερα αίτηση να γίνει μέλος της Ένωσης, θα απορριπτόταν πανηγυρικά. Όλες οι αρχές του δημοκρατικού κοινοβουλευτισμού, από τον διαχωρισμό των εξουσιών ως τη λογοδοσία και τη διαφάνεια της εκτελεστικής εξουσίας, παραβιάζονται.

Η Επιτροπή, διορισμένη από τις κυβερνήσεις, ασκεί τη νομοθετική πρωτοβουλία, ως Κοινοβούλιο, αλλά επίσης εφαρμόζει τον νόμο, όπως η εκτελεστική εξουσία. Οι αντιπρόσωποι των κυβερνήσεων, τα συμβούλια υπουργών και κορυφής νομοθετούν σε συνεργασία με τους διορισμένους από τις κυβερνήσεις επιτρόπους. Tο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει ελάχιστες εξουσίες: δεν νομοθετεί, δεν επιβάλλει φόρους και η δυνατότητα ελέγχου της εκτελεστικής εξουσίας είναι μειωμένη, όπως έδειξε το ακαταλόγιστο της τρόικας.

Διεύρυνση ανθρώπων

Η επόμενη διεύρυνση θα πρέπει να είναι διεύρυνση ανθρώπων- το τρίτο μέτωπο. Οφείλουμε να ενσωματώσουμε τους πρόσφυγες και μετανάστες, ώστε να μπορέσουν να συνεισφέρουν στην ανανέωση μιας γερασμένης ηπείρου που έχει στερέψει από ιδέες. Εάν κάποιες κυβερνήσεις δεν είναι προετοιμασμένες να δώσουν υπηκοότητα, η Ε.Ε. θα μπορούσε να επεξεργαστεί την καθιέρωση μιας ειδικής ιθαγένειας Ευρωπαίου πολίτη για τους μετανάστες και τους πρόσφυγες. Θα αποτελούσε καθυστερημένη επιστροφή στις ευρωπαϊκές αξίες.

Η ευρωπαϊκή ενοποίηση δεν κατόρθωσε να εμπνεύσει τους πολίτες, όπως έκαναν ιδέες σαν το έθνος, τον σοσιαλισμό ή τα ανθρώπινα δικαιώματα. Η καθημερινή εμπειρία της συντριπτικής πλειονότητας των λαών της Ευρώπης χαρακτηρίζεται από την πολιτική, πολιτισμική και συναισθηματική πρόσδεση στο τοπικό, περιφερειακό ή εθνικό επίπεδο. Ίσως ορισμένες αρμοδιότητες και πόροι πρέπει να επιστρέψουν στις πρωτεύουσες, τις περιφέρειες και τις τοπικές Αρχές.
Είναι καθήκον της Αριστεράς να μην αφήσει τους ακροδεξιούς να εκμεταλλευτούν τη δικαιολογημένη αγανάκτηση των Ευρωπαίων. Διαφορετικά θα υπνοβατήσουμε στον Μεσοπόλεμο. Οι οραματικές ιδέες αλλά και οι πρακτικές πρωτοβουλίες μπορούν να προέλθουν μόνο από την άπειρη και αναιδή Αριστερά, όταν αμφισβητεί το άτολμο ευρωπαϊκό κατεστημένο.

*Ο Κώστας Δουζίνας είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου, βουλευτής Α' Πειραιά και πρόεδρος του Ινστιτούτου Νίκος Πουλαντζάς

eep logo