Ιδιωτικοποιήσεις τώρα

for sale

του Τάσου Αβραντίνη*

Ο αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών δήλωσε ότι στην Ελλάδα δεν είχαμε ιδιωτικοποιήσεις αλλά «δωροδοποιήσεις». Να η ευκαιρία λοιπόν για τη νέα κυβέρνηση να κάνει αληθινές ιδιωτικοποιήσεις με αδιάβλητες διαγωνιστικές διαδικασίες. Δεν είμαι βέβαιος πάντως ότι η συντριπτική πλειονότητα των πολιτικών –κυβέρνησης και αντιπολίτευσης– έχει κατανοήσει τα οφέλη των ιδιωτικοποιήσεων πέραν της προφανούς θετικής επίπτωσης στη μείωση του χρέους, εάν οι εισπράξεις διατεθούν γι’ αυτό τον σκοπό. Οι σημαντικότερες επιπτώσεις των ιδιωτικοποιήσεων, όπως αποδεικνύει η οικονομική ανάλυση και η διεθνής εμπειρία τριών και πλέον δεκαετιών, είναι:

• Η μεγιστοποίηση της λειτουργικής αποδοτικότητας. Σε μια κρατική επιχείρηση οι αποφάσεις επηρεάζονται από το πολιτικό κόστος και άλλες πολιτικές σκοπιμότητες (διορισμούς, διευκολύνσεις) παρά από μακροχρόνιο οικονομικό ορθολογισμό. Χαρακτηριστικά των δημοσίων επιχειρήσεων είναι η χαμηλή ποιότητα εταιρικής διακυβέρνησης, η απάθεια, η απουσία κινήτρων, η δημοσιοϋπαλληλική νοοτροπία, η αναποτελεσματικότητα, η έλλειψη πρωτοβουλίας, η βραδύτητα στη λήψη των αποφάσεων, η σπατάλη ή η λανθασμένη κατανομή των πόρων. Οι διοικήσεις και οι εργαζόμενοι σε μια δημόσια επιχείρηση δεν ενδιαφέρονται για την ικανοποίηση των αναγκών του καταναλωτή, για τις επιθυμίες του κοινού που έχουν υποχρέωση να υπηρετούν. Αντιθέτως μια ιδιωτική επιχείρηση λειτουργεί με μεγαλύτερη ευελιξία και σημαντικά χαμηλότερο κόστος από μια ομοειδή επιχείρηση του Δημοσίου.

• Η επίπτωση στον προϋπολογισμό είναι εξίσου σημαντική. Οι ιδιωτικοποιήσεις μειώνουν το κόστος λειτουργίας του Δημοσίου και αποδυναμώνουν τις πιέσεις στα δημοσιονομικά ελλείμματα.

• Η παρουσία δημόσιων επιχειρήσεων καταργεί ή περιορίζει τον ανταγωνισμό. Γι’ αυτό τον λόγο και η ευρωπαϊκή νομοθεσία για την προστασία του ανταγωνισμού είναι άτεγκτη στο ζήτημα αυτό. Μια δημόσια επιχείρηση με δεσπόζουσα θέση σε ένα κλάδο, η οποία κατά κανόνα λειτουργεί με υπέρογκες εμφανείς ή αφανείς ζημίες και με συνεχή χρηματοδότηση από τους ανυποψίαστους φορολογουμένους, εξουθενώνει τις ανταγωνιστικές ιδιωτικές εταιρείες και τις οδηγεί στο λουκέτο.

• Οι ιδιωτικοποιήσεις επιτρέπουν τον δημόσιο έλεγχο και την εποπτεία τους. Εχει λεχθεί ότι «ο ιδιωτικός τομέας είναι αυτός που ελέγχεται από το Δημόσιο, ο δημόσιος τομέας δεν ελέγχεται από κανέναν».

• Με τις ιδιωτικοποιήσεις και την επιδίωξη του κέρδους από τις ιδιωτικοποιημένες επιχειρήσεις, η οποία μπορεί να επιτευχθεί μόνον εάν υπάρχουν ικανοποιημένοι καταναλωτές από αυτές, μεγιστοποιείται το κοινωνικό όφελος και δημιουργείται πλούτος. Σκοπός μιας ιδιωτικής επιχείρησης είναι η ικανοποίηση του καταναλωτή του παραγόμενου προϊόντος και η εξυπηρέτηση των γενικών συμφερόντων του κοινού.

• Με τις ιδιωτικοποιήσεις που προσελκύουν διεθνές ενδιαφέρον μεταφέρονται στη χώρα σημαντικά κεφάλαια, νέα τεχνολογία και τεχνογνωσία, ενώ περιορίζεται η δύναμη των ντόπιων μεγάλων επιχειρηματιών που, χρησιμοποιώντας την ισχύ τους και τις προνομιακές σχέσεις τους με τις εκάστοτε κυβερνήσεις, έχουν διαμοιράσει την οικονομία σε τομείς αποκλειστικού ελέγχου τους περιορίζοντας τον ανταγωνισμό.

Οι παραπάνω θετικές επιπτώσεις και πολλές ακόμη είναι αναντίρρητες. Δυστυχώς όμως σε αρκετές περιπτώσεις οι ιδιωτικοποιήσεις εμφανίστηκαν από τις κυβερνήσεις σαν αναγκαίο εισπρακτικό μέσο ή σαν τιμωρία κάποιων αντιδραστικών συντεχνιών και όχι ως ουσιαστικό εργαλείο οικονομικής ανάπτυξης και περιορισμού του σπάταλου και πελατειακού κράτους. Σε κάποιες άλλες περιπτώσεις οι ιδιωτικοποιήσεις χρησιμοποιήθηκαν ως πρόσχημα για τη μεταφορά δημόσιου πλούτου σε κρατικοδίαιτους ολιγάρχες ή επιχειρηματικά συμφέροντα που είχαν προνομιακές σχέσεις με το κράτος. Στην περίπτωση αυτή η διαδικασία ιδιωτικοποίησης ήταν προσχηματική και σκανδαλώδης, με ευθεία παραβίαση των κανόνων του ανταγωνισμού. Οι περιπτώσεις αυτές συκοφάντησαν τις ιδιωτικοποιήσεις περισσότερο από τους ιδεολογικούς εχθρούς τους, στους οποίους έδωσαν το καλύτερο πρόσχημα για να αμφισβητήσουν την ιδέα της ιδιωτικοποίησης.

Εύχομαι η νέα κυβέρνηση, αφού σωστά διαπιστώνει διά του αρμοδίου υπουργού της ότι είναι άλλο η «δωροδοποίηση» σε φιλικά προς το κομματικό κράτος επιχειρηματικά συμφέροντα και άλλο η ιδιωτικοποίηση, να προχωρήσει σωστά σε σαρωτικές ιδιωτικοποιήσεις που θα βελτιώσουν την εικόνα της οικονομίας μας και θα την καταστήσουν πιο ελκυστική στους αληθινούς επενδυτές.

* Ο Τάσος Αβραντίνης είναι δικηγόρος και αντιπρόεδρος της Δράσης

eep logo