του Κώστα Δουζίνα*
Στην πρόσφατη συνέντευξή του στην «Εφ.Συν.», ο Γιώργος Γαβρίλης, υποψήφιος δήμαρχος με την παράταξη «ΑλλάΖΟΥΜΕ τον Πειραιά για όλες και για όλους», έλεγε ότι «η δημοτική αρχή δεν μπορεί να είναι ούτε προέκταση της κυβέρνησης, ούτε υποκατάστατο των κομμάτων. Χρειάζεται να ξαναβρούμε το νήμα της σχέσης με τον πολίτη, χτίζοντας δυνατές σχέσεις εμπιστοσύνης και αξιοπιστίας».
Η μεγάλη παράδοση των προοδευτικών δημοτικών παρατάξεων στον Πειραιά και η εμβληματική μορφή του Γιώργου Γαβρίλη με οδήγησαν να είμαι υποψήφιος με τον συνδυασμό. Οταν με ρώτησε ένας φίλος «Θέλεις να γίνεις από “δήμαρχος κλητήρας”, από βουλευτής Πειραιά δημοτικός σύμβουλος;», απάντησα ότι η παράταξη και ο Γαβρίλης βάζουν στο πολιτικό σκηνικό μια νέα λογική για την αυτοδιοίκηση.
Πέρα από τις συγκεκριμένες δεσμεύσεις του λεπτομερούς και τεκμηριωμένου προγράμματος, την τεράστια εμπειρία του Γαβρίλη και τις πολλαπλές αποτυχίες της δημαρχίας Μώραλη υπάρχουν τρεις γενικότεροι λόγοι. Ο αγώνας είναι κρίσιμος όχι μόνο για τον Πειραιά αλλά και για την υπόλοιπη Ελλάδα.
1. Το βασικό χαρακτηριστικό της τοπικής αυτοδιοίκησης είναι ο διπλός χαρακτήρας της: αυτο-διοίκηση, εμείς διοικούμε τον εαυτό μας. Σε αντίθεση με την κεντρική πολιτική, στην αυτοδιοίκηση μπορούμε να δράσουμε αυτόνομα, να ασκήσουμε άμεση δημοκρατία, να παίρνουμε πρωτοβουλίες όλες και όλοι μαζί για τα σημαντικά θέματα της ζωής μας. Ξεχάστηκε τα προηγούμενα χρόνια αυτή η αυτονομία της αυτοδιοίκησης. Εγινε ο Πειραιάς μια μικρογραφία της κυβέρνησης. Παντοδύναμος δήμαρχος, έλλειψη θεσμικών ελέγχων, μεταφορά των κομματικών και επιχειρηματικών προτεραιοτήτων από την κεντρική στην τοπική σκηνή.
Και όμως, η αυτονομία της αυτοδιοίκησής της είναι ο χώρος όπου συναντιέται η τοπική ιστορία με τις πιο σύγχρονες προοδευτικές τάσεις. Ο «κοινοτισμός» δημιούργησε μια μεγάλη παράδοση οργάνωσης από τα κάτω και αντίστασης στον αυταρχισμό της κρατικής εξουσίας τους δύο προηγούμενους αιώνες. Στις δίσεκτες δεκαετίες του 1950 και του 1960, με τη Δεξιά της βίας και της νοθείας, αριστερές δημοτικές παρατάξεις επανειλημμένα νίκησαν σε μεγάλους δήμους.
Στις αυτοδιοικητικές εκλογές, οι πολίτες ψηφίζουν συχνά χωρίς κομματικές δεσμεύσεις, τιμωρώντας, ελαφρά και συμβολικά, την κυβέρνηση. Αυτό προβλέπω ότι θα γίνει και σήμερα, με τις αντιδεξιές παρατάξεις να πετυχαίνουν πανελλαδικά. Οι συνεχείς αποτυχίες και η αλαζονεία της κυβέρνησης θα βρουν απάντηση στις αυτοδιοικητικές κάλπες.
Η αυτοδιοικητική αυτονομία, η «θηλυκοποίηση» της πολιτικής και η οικολογική ταυτότητα αποτελούν τις κεντρικές αρχές μιας παγκόσμιας τάσης που ονομάζεται «νέος κοινοτισμός» (newmunicipalism). Ενα δίκτυο «ατρόμητων πόλεων» (fearless cities) σε 19 χώρες, με τη Βαρκελώνη το συμβολικό κέντρο, συμμετέχει στην πρωτοβουλία.
Θεμελιώδης αρχή είναι η συμμετοχική διοίκηση τόσο εσωτερικά όσο και στα θεσμικά όργανα με ανοιχτές συνελεύσεις, συλλογική ενημέρωση και διαβούλευση, οριζόντια και συμμετοχική λήψη αποφάσεων από τους πολίτες και συλλογική ηγεσία. Η «θηλυκοποίηση» αποσκοπεί να αντικαταστήσει τα ανδρικά πρότυπα, τον ανταγωνισμό, την ιεραρχία, τις βεβαιότητες και την υπερβολική προσωπική φιλοδοξία, με την έμφαση στα κοινά, τις σχέσεις, το συναίσθημα και την ενσυναίσθηση, την αποδοχή της διαφορετικότητας, την αμφισβήτηση του διαχωρισμού πολιτικού και προσωπικού.
Η οικολογική ταυτότητα έχει δύο πλευρές. Η πρώτη είναι η φροντίδα για το φυσικό περιβάλλον. Αγωνίζεται για τα «κοινά»: το πράσινο, τις πλατείες, τους χώρους αθλητισμού και πολιτισμού, το νερό, τις παραλίες και την θάλασσα. Η δεύτερη χρησιμοποιεί την οικολογική φαντασία για να διαμορφώσει οργανικούς κοινωνικούς δεσμούς, ένα οικοσύστημα πολλών και αλληλεξαρτώμενων μορφών ζωής που απορρίπτει την ριζική διάκριση μεταξύ ανθρώπων και ζώων.
Οι «νέοι κοινοτιστές» προωθούν αναδιανεμητικές πολιτικές και αυξημένες κοινωνικές δαπάνες· την ενίσχυση των κοινωνικών υπηρεσιών και της δημόσιας μέριμνας, ιδίως για τα ευάλωτα άτομα· την ισότητα των φύλων· την βελτίωση της ποιότητας της ζωής στην πόλη και τις γειτονιές· ένα νέο μοντέλο ανάπτυξης πέρα από την κερδοσκοπία, τον αστικό εξευγενισμό, την τουριστικοποίηση.
Ολες οι επιμέρους πολιτικές και δράσεις οδηγούν προς τον ορίζοντα της «πολιτιστικής δημοκρατίας»: τη δημιουργία ενός νέου πολίτη μέσα από συλλογικές πολιτιστικές δράσεις. Χρησιμοποιούν τη γλώσσα, την επικοινωνία και την τέχνη για να μεταδώσουν γνώση, να εμπνεύσουν τη φαντασία και να συμβάλουν στον αγώνα για ένα διαφορετικό υλικό και πνευματικό ευ ζην. Στο κέντρο και τις γειτονιές οργανώνουν σεμινάρια, μαθήματα και παραστάσεις μουσικής, θεάτρου, ζωγραφικής, λογοτεχνίας, φιλοσοφίας.
Χρησιμοποιούν τον κινηματογράφο και την ποίηση για να κατανοήσουμε ποιοι είμαστε και που μπορούμε να πάμε σαν πολίτες και σαν κοινότητα. Στήνουν πολιτιστικά κέντρα και γλέντια γειτονιάς συνδυάζοντας την τέχνη με την επιμόρφωση και την διασκέδαση. Η παράδοση συναντάει την ουτοπία, η τέχνη την επικοινωνία, η καθημερινότητα την ελπίδα του κοινωνικού μετασχηματισμού προτείνοντας πολιτικές της φροντίδας προς τους αδύναμους και ενσυναίσθησης.
Η πολιτιστική δημοκρατία προτείνει τρόπους κατανόησης δράσης και βίωσης για όλες τις πλευρές της ζωής. Ο «νέος κοινοτισμός» δεν ρίζωσε ακόμη στην Ελλάδα. Η παράταξη «ΑλλάΖΟΥΜΕ τον Πειραιά για όλες και για όλους» είναι ό,τι πιο κοντινό έχουμε.
2. Η παράταξη, πηγαίνοντας πίσω στο «Λιμάνι της Αγωνίας», τον «Πειραιά για Ολους» και πιο πριν, έχει χτίσει μια πλούσια παράδοση αυτόνομης δράσης. Τα μέλη της, που παραμένουν ενεργά για είκοσι χρόνια, πέτυχαν πολλά: τη βοήθεια σε ένα εκατομμύριο πρόσφυγες που πέρασαν από το λιμάνι το 2016, τις δομές αλληλεγγύης στους ασθενέστερους συμπολίτες, τους μεγάλους αγώνες για τις υποδομές, το περιβάλλον, την προστασία της ιστορικής μνήμης στον Πειραιά.
Οι ανοιχτές και διαφανείς διεργασίες και η άμεση δημοκρατία χαρακτηρίζουν όλη τη λαϊκή, συμμετοχική, δημοκρατική της πορεία. Η παράταξη χτίζει στα πολλά που πέτυχε στο παρελθόν και δημιουργεί ένα πρότυπο για το πώς πρέπει να λειτουργεί κάθε προοδευτικός, δημοκρατικός, αριστερός οργανισμός και κόμμα. Τη στιγμή που το κόμμα της Αριστεράς περνάει τη χειρότερη κρίση της ιστορίας του, η παράταξη «ΑλλάΖΟΥΜΕ τον Πειραιά» αλλάζει το οργανωτικό και πολιτικό παράδειγμα πανελλαδικά.
3. Ο Πειραιάς είναι ο χώρος όπου χτίζεται ο ελληνικός μπερλουσκονισμός. Μπορεί να αντισταθεί η παράταξη του Γαβρίλη; Ο αγώνας είναι για τον Πειραιά αλλά έχει επεκτάσεις σε όλη την Ελλάδα. Δίνοντας φωνή στους ανθρώπους, δείχνει πως πιάνεται το νήμα της άμεσης σχέσης δήμου και πολίτη. Μόνο έτσι μπορεί να αντιμετωπιστεί ο κοινωνικός κατακερματισμός, ο φόβος, η συλλογική αδιαφορία, οι ιδιωτικοποιήσεις, η ξενοφοβία, η πολιτισμική έρημος.
Βλέπουμε τις καταστροφές να συσσωρεύονται γύρω μας, τις πλημμύρες, τις φωτιές, τους άδικους θανάτους στο λιμάνι, στα Τέμπη, στους πνιγμένους και ξεχασμένους μετανάστες στην Πύλο και αλλού. Ο νέος κοινοτισμός ριζώνει στα πρωταρχικά σημεία κοινωνικής οργάνωσης του χώρου: τη γειτονιά, την κοινότητα, την πόλη. Ολες οι βασικές ανάγκες των πολιτών υπηρετούνται εδώ. Οι δυνατότητες της πόλης γίνονται εργαλεία για να θεραπευτούν κατά το δυνατό τα συντρίμμια της εθνικής πολιτικής. Η πόλη, βασικό κύτταρο της κοινωνικής αναπαραγωγής, γίνεται ο πρωτογενής χώρος για την προστασία και προώθηση των λαϊκών αναγκών και προσδοκιών για τις οποίες αδιαφορεί η κυβέρνηση.
Είμαι υποψήφιος γιατί η παράταξη «ΑλλάΖΟΥΜΕ τον Πειραιά για όλες και για όλους» γίνεται εργαστήρι ιδεών και πρακτικών. Γιατί η αυτονομία προοιωνίζεται και προδιαγράφει μια πόλη που δεν υπάρχει ακόμη, αλλά τα ίχνη της βρίσκονται στην παράταξη. Γιατί η δημοκρατική οργάνωση προϊδεάζει έναν τρόπο δράσης-μοντέλο για αριστερές και προοδευτικές παρατάξεις. Γιατί, αγωνιζόμενοι για τον Πειραιά, παλεύουμε για το μέλλον της δημοκρατίας και των αριστερών ιδεών στην Ελλάδα.
* Ο Κώστας Δουζίνας είναι Καθηγητής του Πανεπιστημίου του Λονδίνου, πρόεδρος του Ινστιτούτου «Νίκος Πουλαντζάς»
* από την "Εφημερίδα των Συντακτών"
