του Πάνου Ευαγγελόπουλου*
Ένας ιδιοφυής οικονομολόγος, ο Harry Markowitz, βραβευμένος με το Νόμπελ Οικονομικών Επιστημών το 1990, έφυγε από την ζωή σε ηλικία 95 ετών.
Παρεξηγημένος, διαφιλονικούμενος, δύσκολα κατανοητός και ακόμη κατηγορούμενος, ότι με το μοντέλο του κατέστησε τις μετοχές να φαίνονται λιγότερο επικίνδυνες από ότι είναι.
Όμως ο Μάρκοβιτς άλλαξε τα πάντα στα χρηματοοικονομικά. Σχολή του Σικάγο με κεφαλαία γράμματα, αλλά όταν υποστήριξε την διατριβή του το 1954, ο καθηγητής Μίλτον Φρήντμαν, τον αποδοκίμασε, με σκοπό όμως να τον επαινέσει, με τον τρόπο που μόνον ο Φρήντμαν ήξερε να το κάνει και του είπε "Έχεις πρόβλημα. Η εργασία σου δεν είναι οικονομικά, δεν είναι μαθηματικά, δεν είναι διοίκηση επιχειρήσεων" ενώ αμέσως ο επιβλέπων καθηγητής του, ο Jacob Marschak είπε κολακευτικά και επαινετικά για την εργασία του φοιτητή του Μάρκοβιτς "Δεν είναι λογοτεχνία".
Τι άνθρωποι, τι επιστήμονες, τι Πανεπιστήμιο και τι υψηλή αντίληψη ακαδημαϊκότητας, μπροστά σε μια τέτοια νέα συμβολή στην επιστήμη, καθηγητών και φοιτητών, που μετά από δεκαετίες, θα λάβωσιν Βραβείο Νόμπελ Οικονομίας και ο καθηγητής που εξετάζει και ο φοιτητής που εξετάζεται.
Αυτά είναι τα ωραία της ανεπανάληπτης και μοναδικής ακαδημαϊκής ζωής!!! Που απογειώνεται όταν βρισκόμαστε ενώπιον μειζόνων επιστημονικών ανακαλύψεων όπως αυτή του Μάρκοβιτς!!!
Παρ' όλα αυτά, ήδη από το 1952, δηλαδή δύο χρόνια πριν την υπεράσπιση του διδακτορικού του, και αυτό είναι πραγματικά εκπληκτικό και αποδεικνύει την ιδιοφυία του Μάρκοβιτς, η δημοσίευση του Μάρκοβιτς στο Journal of Finance, τα είχε αλλάξει όλα στην θεωρία χαρτοφυλακίου και έδωσε τεράστια ώθηση στην βιομηχανία χρήματος, στις χρηματοοικονομικές επενδύσεις και στον κόσμο των αγορών.
Ο Μάρκοβιτς οδήγησε το χρήμα από την συντηρητική αρχή του συνετού επενδυτή και το βασικό αξίωμα ότι η σημερινή αξία της μετοχής είναι οι μελλοντικές πληρωμές μερισμάτων που θα δώσει, σε μια μαθηματική ανάλυση, με την χρήση προηγμένης στατιστικής επεξεργασίας δεδομένων, της σχέσης κινδύνου (risk) και ανταμοιβής (reward). Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο, είχε προηγηθεί η καταπληκτική για την καινοτομία της και σοφία της έκδοση, του μνημειώδους βιβλίου του καθηγητή Frank Night, με τίτλο Risk and Uncertainty, ενός άλλου παρεξηγημένου οικονομολόγου που εισήγαγε τις δύο τελείως ξεχωριστές και διαφορετικές έννοιες, στην γυμνή μέχρι τότε οικονομική ανάλυση, με όλες τις συνέπειες που αυτό συνεπάγεται στην λειτουργία και την απόδοση της οικονομίας.
Όταν τα έγραφε αυτά ο Frank Knight την δεκαετία του '30, το Πανεπιστήμιο του Σικάγο ήταν αριστερό και όλοι αποστρέφονταν τον Knight και τον οδηγούσαν σε μια παράξενη και ιδιόμορφη ακαδημαϊκή απομόνωση. Όμως η θεωρία του Frank Knight θριάμβευσε απέναντι στην στείρα να γεννήσει αποτελέσματα, φυλακισμένη στην απόλυτη βεβαιότητα και στην αυστηρότητα της γεωμετρικής ανάλυσης της νεοκλασικής προσέγγισης και απλά ο Μάρκοβιτς την δεκαετία του '50, μετέφερε το Νέο Επιστημονικό Παράδειγμα του Frank Knight, με τον πιο ιδιοφυή τρόπο και με φουλ μαθηματικά, στην πιο γοητευτική και σαγηνευτική αγορά, αυτής του χρήματος και των μετοχικών αξιών, για να αναδείξει ένα πολύ δυνατό μοντέλο μέτρησης του κινδύνου που μπορεί να οδηγήσει σε κάθε φάση της αγοράς, ακόμη και της καθοδικής, σε κέρδη!!!
Ήταν μια ιδιοφυής και εκπληκτική σύλληψη του Μάρκοβιτς!!!
Η συμβολή του Μάρκοβιτς ήταν μια αληθινή επανάσταση και οδήγησε για δεκαετίες τις αγορές χρήματος και μετοχικών αξιών και ακόμη όταν κατηγορήθηκε για το ξέφρενο πανηγύρι της τεχνολογικής φούσκας του 1999 και των δομημένων ομολόγων των ενυπόθηκων δανείων του 2007, όλοι αυτοί που τον κατηγορούν, ξεχνούν ότι ο Μάρκοβιτς, πρώτα και κύρια, μας δίδαξε, αυτός και μόνον αυτός, ότι ο μόνος τρόπος να μετριάσουμε τον κίνδυνο που πάντα μας γελάει με τις θεαματικές του επιδόσεις, είναι η διαφοροποίηση χαρτοφυλακίου και η αντιστάθμιση κινδύνου και όποιος αυτά τα δύο δεν τα πράττει, είναι άξιος της μοίρας του, κάποια στιγμή να χάσει, και ως συνήθως, να χάσει και τα πάντα.
Αυτό που δεν θα ξεχάσω ποτέ από τον Μάρκοβιτς, είναι η διδαχή του για τις χρηματιστηριακές φρενίτιδες, που την αναπαράγω τελείως με δικά μου λόγια, "μην αφήνεσαι να σε καθοδηγεί η απληστία και όταν ακούς την βροντερή αγέλη να τρέχει σαν τρελή προς μια κατεύθυνση, πάνω ή κάτω, τότε επέλεξε να κάνεις την μεγαλύτερη δυνατή διαφοροποίηση και είναι βέβαιον ότι θα κερδίσεις, έστω και λίγα".
Λίγα και Καλά όπως λέει ο Σοφός Λαός μας!!!
Κότινος στον Harry Markowitz!!!
* Απόσπασμα από το δοκίμιο "Μεγάλοι Οικονομολόγοι του Δευτέρου Ημίσεος του Εικοστού Αιώνος"
* Ο Πάνος Ευαγγελόπουλος είναι Αναπληρωτής Καθηγητής στο Τμήμα Διοικητικής Επιστήμης και Τεχνολογίας του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου
