Το Εθνικό μας Χρέος

Kokkalis petros

Του Πέτρου Κόκκαλη

Στην επέτειο των δύο αιώνων από την Επανάσταση του 1821 τείνουμε να χάσουμε τη σπουδαιότερη ίσως ευκαιρία, εάν δεν αναλογιστούμε τις ευθύνες μας για το πώς θα πρέπει να εξελιχθεί η Ελλάδα στα επόμενα 200 χρόνια.

Οι σύγχρονοι Έλληνες, σε αντίθεση με τους αγωνιστές του 1821, παραμένουμε προσκολλημένοι αποκλειστικά στη μελέτη του παρελθόντος, όταν εκείνοι είχαν το βλέμμα στραμμένο σε ένα μέλλον με ελευθερία, ευημερία και ευκαιρίες για αυτοπραγμάτωση. Το εγγράμματο, διαφωτισμένο σκέλος της επανάστασης εμπνεόταν από την αρχαία ελληνική δημοκρατία, ενώ το εγχώριο πολεμικό σκέλος ήταν βαθιά ριζωμένο στην ορθόδοξη πίστη και παράδοση, αλλά αμφότεροι οραματίζονταν μια νέα μέρα, ριζικά διαφορετική.

Υπάρχει ένα τέτοιο κοινό όραμα σήμερα μπροστά μας, όχι απλά ως σκέψη ή πρόθεση, αλλά ως δομημένη πολιτική προόδου και όχημα δικαιοσύνης, με επιστημονική βεβαιότητα, μία διέξοδος επιβίωσης και οικονομική ευκαιρία, αν όχι ηθική επιταγή, και δεν είναι άλλη, από την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία. Ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο για την αειφορία και τη συλλογική ευημερία, όχι μόνο των Ελλήνων και των Ευρωπαίων, αλλά όλου του πλανήτη, κυρίως προς χάριν των επερχόμενων γενεών.

Κι όπως εν πολλοίς η Ελληνική Επανάσταση κρίθηκε από τις δυνατότητές της να αναζητήσει και να εξασφαλίσει τους απαραίτητους πόρους για να πετύχει, το ίδιο ισχύει για την εξίσου ριζοσπαστική αλλαγή, ή επανάσταση αν θέλετε, που πρέπει να φέρει η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία.

Η ιστορία δανεισμού της Ελλάδας ξεκίνησε με τα δύο βρετανικά "δάνεια της Ανεξαρτησίας" το 1824 και μέχρι σήμερα μετράμε πέντε χρεοκοπίες πάνω σε αυτά. Πολλοί λίγοι θα μπορούσαν να υποστηρίξουν πως αυτές οι πέντε χρεοκοπίες είχαν πολύ διαφορετικές ρίζες, ή πως τα χρήματα "έπιασαν τόπο". Αντιθέτως, αποτελούν κοινό χαρακτηριστικό τα μεγάλα αφηγήματα και τελικά οι μικρές αποδόσεις.

Διακόσια χρόνια μετά την επανάσταση είναι ευκαιρία για τη χώρα να διδαχθεί από την οικονομική της ιστορία και να θέσει ως προτεραιότητα, ενόψει και όσων συντελούνται στην ΕΕ, τη ριζοσπαστική αλλαγή της ελληνικής οικονομίας. Οι συνθήκες υπάρχουν καθώς η ΕΕ, για την αντιμετώπιση της υγειονομικής κρίσης και της συνακόλουθης οικονομικής, παρεμβαίνει στην αγορά με σημαντικούς δημόσιους πόρους, όχι απλά για τη στήριξη των εθνικών οικονομιών, αλλά για μία νέα Ευρώπη χωρίς ρύπους, πράσινη, δίκαιη και ανθεκτική.

Το Ελληνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας δεν μπορεί να αποτελεί απλά την προϋπόθεση απορρόφησης ευρωπαϊκών κονδυλίων, αλλά πρέπει να στοχεύει στην ευρεία ανασυγκρότηση της οικονομίας της χώρας:

  • με δεδομένη πια την ανεπάρκεια των νεοφιλελεύθερων δογμάτων και την ανάγκη για την εφαρμογή ενός προγράμματος βιώσιμης ανάπτυξης με αιχμές την πράσινη και ψηφιακή μετάβαση, την ευρεία αναδιανομή του πλούτου που θα παραχθεί με στόχο τη μείωση των ανισοτήτων και την ανοικοδόμηση ενός ισχυρού κοινωνικού κράτους,
  • με όρους ανθεκτικότητας απέναντι σε όσα έφεραν την κλιματική αλλαγή και την απώλεια της βιοποικιλότητας, με τραγικά επίκαιρο παράδειγμα την παρούσα πανδημία.

Οι επενδυτές ήδη στρέφονται ραγδαία σε μακροπρόθεσμες βιώσιμες επενδύσεις, με άμεσα και εμφανή οφέλη στο περιβάλλον και στην κοινωνία. Για το λόγο αυτό άλλωστε οι εταιρείες που παρουσιάζουν υψηλότερες επιδόσεις στους δείκτες ESG απολαμβάνουν μεγαλύτερης εμπιστοσύνης από το επενδυτικό κοινό καθώς ενσωματώνουν τους οικολογικούς και τους κοινωνικούς κινδύνους.

Η στροφή είναι διεθνής και δημιουργεί διαρκώς νέα προϊόντα. Η βρετανική κυβέρνηση, για παράδειγμα, σκοπεύει να ξεκινήσει τα πρώτα κρατικά πράσινα ομόλογα στον κόσμο για ιδιώτες επενδυτές εντός του 2021, ως μέρος της προσπάθειάς της να δημιουργήσει μια οικονομία καθαρού μηδενικού άνθρακα έως το 2050, για να χρηματοδοτήσει έργα σε τομείς όπως είναι οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και οι καθαρές μεταφορές.

Σε αντίστοιχες εκδόσεις πράσινων ομολόγων θα προχωρήσει και το ιταλικό υπουργείο οικονομικών για τη χρηματοδότηση πράσινων υποδομών κοινής ωφέλειας. Άλλωστε η χρηματοδότηση του ίδιου του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας θα προκύψει κατά το εν τρίτο από την έκδοση του μεγαλύτερου κρατικού πράσινου ομολόγου ύψους 250 δισεκατομμυρίων ευρώ.

Η Ελλάδα βασίζεται για την παραγωγική της ανασυγκρότηση στο Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Ακόμα κι αν αυτό υπακούσει στις ανάγκες της χώρας για την αύξηση της απασχόλησης, τη βιώσιμη οικονομία, τις ανθεκτικές υποδομές κοινής ωφέλειας, την προστασία των οικοσυστημάτων και την δίκαιη ενεργειακή μετάβαση, θα απαιτηθεί συμπληρωματική χρηματοδότηση για την επίτευξη των στόχων της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας.

Πέρα από την προφανή ανάγκη συναρμολόγησης του ΤΑΑ με το ΕΣΠΑ και τη ΚΑΠ τα ευρωπαϊκά κονδύλια δεν επαρκούν και θα πρέπει να κινητοποιηθούν ο δημόσιος και ιδιωτικός τομέας. Τα δάνεια που παρέχονται στο πλαίσιο του Ταμείου Ανάκαμψης, αποτελούν μια κρίσιμη και σημαντική πρώτη ύλη, η οποία εφόσον συμπληρωθεί με την ταυτόχρονη έκδοση πράσινων ομολόγων, τόσο του ιδιωτικού όσο και του δημόσιου τομέα, θα συγχρηματοδοτήσει επαρκώς την πράσινη και ψηφιακή ανασυγκρότηση της χώρας.

Μέρος του ιδιωτικού τομέα στην Ελλάδα ήδη στρέφεται σε ομόλογα με "ρήτρα βιώσιμης ανάπτυξης", αντιλαμβανόμενος όσα έρχονται. Η κυβέρνηση πρέπει να ακολουθήσει τις εξελίξεις, να σταματήσει να επεξεργάζεται σχέδια και να διαβουλεύεται εν κρυπτώ, αλλά να κάνει σύμμαχο το σύνολο των πολιτικών και κοινωνικών δυνάμεων, που θα κληθούν εν τέλει να πιστέψουν και να παλέψουν για την επιτυχία αυτής της τεράστιας προσπάθειας, κάτι που θέλει ανοιχτές διαδικασίες, συμμετοχή και ειλικρίνεια.

Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων είναι πλέον μια Πράσινη Τράπεζα και θα διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην ανάδειξη των πράσινων ομολόγων με δύο τρόπους: χορηγώντας δάνεια σε έργα που συμβάλλουν στην δράση ενάντια στην κλιματική αλλαγή και ενισχύοντας την έκδοση πράσινων ομολόγων. Αυτά τα ομόλογα θα μπορούσαν στη συνέχεια να αγοραστούν από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα μέσω του προγράμματος αγοράς περιουσιακών στοιχείων, συνεχίζοντας το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης, με στόχευση την πράσινη μετάβαση των ευρωπαϊκών οικονομιών.

Σε αυτό το ευρωπαϊκό αλλά και εθνικό πλαίσιο, η έκδοση πράσινων κρατικών ομολόγων από την Ελλάδα θα έδινε το σήμα πως όχι απλώς αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο που έρχεται, αλλά ότι θέλουμε ενεργό ρόλο σε αυτόν, αναλαμβάνοντας τις αντίστοιχες μακροπρόθεσμες δεσμεύσεις.

Διακόσια χρόνια μετά τα Δάνεια της Ανεξαρτησίας η χώρα μπορεί να αλλάξει το ιστορικό μοντέλο του μέχρι σήμερα δανεισμού της, για να χρηματοδοτήσει σημαντικές υποδομές κοινής ωφέλειας στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, σχεδιάζοντας για το μέλλον, αντί κοιτώντας στο χθες. Είναι μία σπουδαία ευκαιρία αναδιάταξης της οικονομίας της χώρας που δεν πρέπει να χαθεί.

eep logo