Του Λεωνίδα Κουτρουμάνου
Σε λίγο καιρό ένα από τα βασικότερα και θεμελιωδέστερα νομοθετήματα του δικαιϊκού μας συστήματος, ο Ποινικός Κώδικας, πρόκειται να τροποποιηθεί σχεδόν στο σύνολο των διατάξεων του. Πρόκειται για ένα μεγαλόπνοο και φιλόδοξο εγχείρημα που θα επιχειρήσει να αναμορφώσει το πνεύμα και το γράμμα του Νόμου αναφορικά με την ποινική απαξία των εκάστοτε παραβατικών συμπεριφορών. Να θυμίσουμε ότι ο Ποινικός Κώδικας ψηφίστηκε το 1950 και έκτοτε οι αποσπασματικές τροποποιήσεις του υπήρξαν συνεχείς και συχνά αναποτελεσματικές. Σήμερα, επιχειρείται πράγματι μία βαθειά τομή στις ποινικές διατάξεις και δικαίως αναφερόμαστε σε έναν «Νέο Ποινικό Κώδικα».
Παρόλη όμως την εκ βάθρων αλλαγή και την προσπάθεια εναρμόνισης των διατάξεων με τα σύγχρονα δίκαια, το εν λόγω σχέδιο Νόμου δεν φέρει καμία ουσιαστική αλλαγή στα άρθρα 22 και 25 που αφορούν την άμυνα και την κατάσταση ανάγκης. Για γα γίνει κατανοητός ο προβληματισμός φέρεται το απλό αλλά χαρακτηριστικό παράδειγμα : Σήμερα εάν κάποιος κλέφτης εισβάλλει στο σπίτι μου αλλά δεν οπλοφορεί ή οπλοφορεί αλλά δεν απειλήσει την ζωή μου, σε περίπτωση που τον τραυματίσω θανάσιμα με οποιοδήποτε τρόπο, θα καταδικασθώ για ανθρωποκτονία από πρόθεση καθώς το έννομο αγαθό που προσέβαλα (ζωή κλέφτη) είναι σαφώς (και είναι πράγματι) σπουδαιότερο από το αγαθό που θέλησα να υπερασπιστώ (περιουσία μου).
Προφανώς τα ερωτήματα που τίθενται δεν μπορεί να τα απαντήσει ο ισχύων Ποινικός Νόμος. Τι θα μπορούσε να κάνει ο φονεύσας τον κλέφτη στην προσπάθεια του να προστατεύσει την περιουσία του; Να ρωτήσει τον εισβολέα εάν φέρει όπλο; Να τον ρωτήσει και τι είδους όπλο φέρει (μαχαίρι, πιστόλι κλπ); Να του ζητήσει να τον… αναμένει για να τον αντιμετωπίσει με ένα ίδιο όπλο, αν το διαθέτει ή μήπως να προσπαθήσει να τον συνετίσει;
Ασφαλώς όποιος έχει βρεθεί αντιμέτωπος με μία εισβολή στη περιουσία του και δη στο οικιακό του άσυλο γνωρίζει ότι εκείνες οι στιγμές είναι στιγμές πανικού και απόγνωσης. Τούτο είναι κάτι που ο Νομοθέτης θα έπρεπε να το έχει λάβει σοβαρά υπόψη του, ιδιαίτερα τα τελευταία 20 χρόνια με την ραγδαία αύξηση της εγκληματικότητας και ιδίως των κλοπών – ληστειών. Η νομική επιστήμη είναι το δίχως άλλο το εργαστήρι της κοινωνικής ανατομίας. Είναι πιθανώς πιο επίκαιρη από ποτέ, στα πλαίσια της πλήρους αναμόρφωσης του βασικού ποινικού μας νομοθετήματος, μια πιο θαρραλέα επισκόπηση των ορίων της υπέρβασης της άμυνας.
Το σπίτι μας, η περιουσία μας είναι έννοιες κατοχυρωμένες από το Σύνταγμα, όπως άλλωστε και η ανθρώπινη ζωή. Η ισόρροπη προστασία τους αποτελεί υποχρέωση του νομικού μας πολιτισμού.
