Ο Πειραιάς της κρουαζιέρας: Η μεγάλη συλλογική πρόκληση

klapadakis dhmotiko

Του Μιλτιάδη-Παναγιώτη Κλαπαδάκη*

Η εποχή που βιώνουμε αλλά και τα χρόνια που θα έλθουν, χαρακτηρίζονται από μεγάλες ταχύτητες και συνεχείς τουριστικές ροές. Η κρουαζιέρα αποτελεί έναν από τους πλέον ταχέως αναπτυσσόμενους κλάδους του τουριστικού προϊόντος, δημιουργώντας ποικίλα οφέλη για τις θαλάσσιες και παράκτιες περιοχές, τις επιχειρήσεις και τις τοπικές κοινωνίες. Στο πλαίσιο αυτό, ο Πειραιάς, το πρώτο λιμάνι της Ελλάδας και ένα από τα μεγαλύτερα της Μεσογείου, δε μπορεί, παρά να διαδραματίζει ρόλο πρωταγωνιστικό.

Το λιμάνι και η πόλη οφείλουν να συναποτελούν ένα άρρηκτα συνδεδεμένο δίπολο ανάπτυξης και εξωστρέφειας. Είναι αυτονόητο ότι δεν μπορεί να νοηθεί ανάπτυξη για την πόλη του Πειραιά χωρίς την ανάπτυξη του λιμανιού και εν προκειμένω της κρουαζιέρας. Τι σημαίνει όμως «ανάπτυξη της κρουαζιέρας» για τον Πειραιά και τους κατοίκους του; Δεν σημαίνει τίποτα λιγότερο από τη μετατροπή του Πειραιά από λιμάνι διαμετακόμισης (transit port), που είναι σήμερα, σε λιμάνι φιλοξενίας (home port).

Σήμερα, λοιπόν, το λιμάνι του Πειραιά υποδέχεται ετησίως σχεδόν 1 εκατομμύριο τουρίστες κρουαζιέρας. Ή, μάλλον, πιο σωστά, από τον Πειραιά «περνούν» ετησίως 1 εκατομμύριο τουρίστες... Από αυτούς, η μεγάλη πλειοψηφία - σύμφωνα με έρευνες - έχει ως τελικό προορισμό την Αθήνα. Και δικαίως. Η Ακρόπολη αποτελεί παγκόσμιο μνημείο πολιτισμού και δημοκρατίας και φυσικά ενώπιον αυτού του συμβόλου δεν είναι δυνατό να τεθεί ζήτημα «αντιπαλότητας» μεταξύ Αθήνας και Πειραιά.
Άλλωστε, ποσοστό περίπου 50% των συνολικών αφίξεων κατευθύνεται αμέσως προς τους τουριστικούς και αρχαιλογικούς προορισμούς της Αθήνας, έχοντας προαγοράσει σχετικά εκδρομικά πακέτα.
Ένα περίπου 30% των συνολικών αφίξεων καλύπτεται από τους λεγόμενους “seasoned travelers”, ανθρώπους που αρέσκονται στις κρουαζιέρες σε ετήσια βάση, πραγματοποιώντας σχεδόν κάθε χρόνο τα ίδια μεσογειακά ταξίδια και άρα έχουν ήδη έλθει σε επαφή με την Αθήνα, τον Πειραιά και τα επιμέρους ενδιαφέροντα σημεία περιήγησης.
Το υπολοιπόμενο 20% αποτελείται από ταξιδιώτες που δεν έχουν ξαναέρθει στην Αττική και φυσικά στον Πειραιά και επίσης δεν έχουν προαγοράσει κάποιο πακέτο υπηρεσιών για την Αθήνα. Γεγονός που σημαίνει ότι θα μπορούσαν να αποτελέσουν εν δυνάμει επισκέπτες της πόλης του Πειραιά, αν ο λιμένας παρείχε στοιχειώδεις υπηρεσίες φιλοξενίας κρουαζιεροπλοίων. Σε αρκετούς είναι λογικό το εγχείρημα της λειτουργίας και παροχής υπηρεσιών home porting να φαντάζει δύσκολο. Δεν είναι όμως τόσο όσο ακούγεται και κυρίως, εφόσον υπάρχει διάθεση από όλες τις εμπλεκόμενες πλευρές να ξεπεραστούν εμπόδια και δυσκολίες.

Αν θέλουμε να σταχυολογήσουμε ορισμένους τομείς στους οποίους ο Δήμος Πειραιά μπορεί να αναλάβει ενεργό και κρίσιμο ρόλο, αυτοί είναι:
Πρώτον, το marketing με σκοπό την προώθηση της πόλης του Πειραιά προς τους επισκέπτες μέσω διαρκούς και πολυδιάστατης ενημέρωσης.
Δεύτερον, η βελτίωση των υποδομών και των μεταφορών, με τον δεύτερο κλάδο να αποτελεί σήμερα σοβαρότατο πρόβλημα για όλη την πόλη και ιδιαιτέρως για το λιμάνι, καθώς τα έργα του τραμ και του μετρό παραμένουν ανολοκλήρωτα.
Τρίτον, η δημιουργία συγκεκριμένων ελκυστικών πακέτων περιήγησης και διαμονής στην πόλη του Πειραιά, με ιδιαίτερη έμφαση σε εμβληματικά σημεία της πόλης.
Τέταρτον, η θεσμοθέτηση μίας μόνιμης πολυμερούς συνεργασίας μεταξύ Δήμου Πειραιά, του Οργανισμού Λιμένος Πειραιώς, Επιμελητηρίων και του Εμπορικού Συλλόγου της πόλης μας και Ιδιωτών (εταιρειών παροχής υπηρεσιών κρουαζιέρας), με σκοπό τη χάραξη και υλοποίηση συνολικής στρατηγικής για το home porting του Πειραιά.

Οι στόχοι αυτοί - απτοί και υλοποιήσιμοι στο σύνολό τους, υπό τις προϋποθέσεις που προαναφέρθηκαν - απαντούν και σε σημαντικό μέρος των προβλημάτων του πειραϊκού λιμένα ως προς τη φιλοξενία κρουαζιερόπλοιων, όπως αυτά αναδείχθηκαν από πρόσφατη έρευνα της Dianeosis, η οποία δημοσιεύθηκε τον Οκτώβριο του 2017.

Επιχειρώντας να συγκεκριμενοποιήσω σε προτάσεις ως προς τους στόχους που εκτέθηκαν στα ανωτέρω, σημειώνω ειδικότερα:

1. Σε ό,τι αφορά στη διαφημιστική καμπάνια της πόλης, το Destination Piraeus ήταν αναμφίβολα ένα πολύ καλό πρώτο βήμα. Η συνέχεια πρέπει να είναι ανάλογη και ακόμη πιο δυναμική. Προτείνεται η δημιουργία μόνιμων info desks σε καίρια σημεία όλης της πόλης του Πειραιά, αρχής γενομένης από τους τρεις τερματικούς σταθμούς κρουαζιεροπλοίων. Σε συνεργασία με τις λιμενικές αρχές και τον ΟΛΠ, κάθε τέτοιο σημείο μπορεί να στελεχωθεί από προσωπικό με υψηλό επίπεδο γνώσεων ξένων γλωσσών και επικοινωνιακές δεξιότητες, το οποίο θα προσφέρει στους επισκέπτες πληθώρα πληροφοριακού ηλικού σχετικά με την πόλη, τα αξιοθέατά της, τις επιλογές καταλυμάτων, χώρων εστίασης και χώρων αναψυχής, καθώς και συγκεκριμένα ολοκληρωμένα πακέτα περιηγήσεων.

2. Σε ό,τι αφορά στη βελτίωση των υποδομών και των μεταφορών στην πόλη, τα πράγματα είναι πολύ συγκεκριμένα και έχουν ήδη τεθεί σε γνώση όλων από τον Δήμαρχο Γιάννη Μώραλη. Τα έργα του τραμ και του μετρό ήδη έχουν ταλαιπωρήσει για καιρό τους Πειραιώτες και τους επισκέπτες της πόλης. Είναι, λοιπόν, εξαιρετικά μεγάλη αναγκαιότητα η με κάθε τρόπο πίεση από πλευράς Δήμου προς τους αρμόδιους φορείς, με σκοπό την άμεση ολοκλήρωση των εργασιών πρωτίστως του τραμ και τη θέση σε πλήρη λειτουργία του μέσου αυτού, προκειμένου να αποσυμφορηθεί η πόλη κατά το μέγιστο δυνατό. Παράλληλα, η διαρκής παρακολούθηση των εργασιών του μετρό, ιδίως ως προς την τήρηση του χρονοδιαγράμματος, είναι μέγιστης σημασίας. Τραμ και μετρό, μαζί με τα υπόλοιπα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς και την παράλληλη βελτίωση του οδικού δικτύου, που ήδη υλοποιείται, μπορούν να βελτιώσουν τις συνθήκες διασύνδεσης του λιμανιού και δη των τερματικών σταθμών κρουαζιέρας με το κέντρο της πόλης, καθώς και με την υπόλοιπη Αττική.

3. Η διαφημιστική καμπάνια για τον Πειραιά μπορεί να μεταφραστεί σε απτή ωφέλεια για την πόλη, τους κατοίκους και τις επιχειρήσεις της, μόνο αν ενισχυθεί από συγκεκριμένα, ελκυστικά πακέτα περιήγησης και κατάλυσης (λ.χ. διαδρομές ιστορικού και πολιτιστικού ενδιαφέροντος κατά μήκος του πειραϊκού παραλιακού μετώπου, επίσκεψη στα μουσεία της πόλης, περιήγηση στο κέντρο και σε σημεία αναψυχής, όπως η πλατεία Αλεξάνδρας, το (προγραμματισμένο προς ανάπλαση) Μικρολίμανο κ.ά.

Παράλληλα, απαιτείται, σε συνεργασία με το Υπουργείο Πολιτισμού, το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο και τις αρμόδιες Εφορίες Αρχαιοτήτων, η ανάδειξη των αρχαιολογικών χώρων του ευρύτερου Πειραιά και η αναβάθμιση και ο εκσυγχρονισμός των μουσείων που φιλοξενούνται στην πόλη.
Έτι περαιτέρω, αναγκαιότητα αποτελεί η δημιουργία Μουσείου της Πόλης του Πειραιά, καθώς η πόλη μας αποτελεί μία από τις ελάχιστες ευρωπαϊκές μεγάλες πόλεις και δη πόλεις-λιμάνια που δεν διαθέτουν αντίστοιχο μουσείο.
Αυτονόητη, εν προκειμένω, είναι και η παράλληλη ενίσχυση της διασύνδεσης των τερματικών σταθμών με το κέντρο της πόλης μέσω τουριστικών λεωφορείων, γεγονός που θα δημιουργήσει μετρήσιμο όφελος για την τοπική κοινωνία και οικονομία (π.χ. με δημοτικά van) όσο και η δημιουργία θέσεων προσωρινής στάθμευσης των οχημάτων που θα μεταφέρουν τους τουρίστες στα σημεία αυτά.

4. Η μεγάλη αυτή προσπάθεια ανάδειξης του Πειραιά σε τουριστικό προορισμό μπορεί να λάβει πράγματι σάρκα και οστά μόνο αν εκπληρωθεί μια αυστηρή προϋπόθεση: Η θεμελίωση μιας μόνιμης, πολυμερούς και αδιαμεσολάβητης συνεργασίας μεταξύ του Δήμου Πειραιά, του Οργανισμού Λιμένος Πειραιώς (υπό την ιδιοκτησία της COSCO Shipping), των Επιμελητηρίων και του Εμπορικού Συλλόγου της πόλης μας, καθώς και μίας εκάστης των εταιρειών κρουαζιεροπολίων που ελλιμενίζονται. Ένα πολυμερές μνημόνιο συνεργασίας μπορεί να θεμελιώσει μια ισότιμη εταιρική σχέση, ενώ η ίδρυση ενός ενιαίου φορέα διαχείρισης και προώθησης του εγχειρήματος, θα συμβάλλει στην αποτελεσματικότητα και την επιτυχία αυτού.

Αντικειμενικός σκοπός, φυσικά η χάραξη και υλοποίηση μιας κοινής στρατηγικής τουριστικής ανάπτυξης του λιμανιού και της πόλης, υπό τον την εποπτεία ενός ενιαίου συντονιστικού οργάνου, αποτελούμενου από εκπροσώπους των ανωτέρω φορέων. Τα οφέλη που θα προκύψουν από μια τέτοια σύμπραξη είναι αμοιβαία και οπωσδήποτε πολλαπλασιαστικά.

Είναι φανερό, όπως ήδη αναφέρθηκε, ότι ο Πειραιάς μπορεί να γνωρίσει πραγματική ανάπτυξη μόνο αν κοιτάξει προς τη θάλασσα που τον περιβάλλει. Αν αγκαλιάσει τις ευκαιρίες που του παρουσιάζονται, με γνώση και σχέδιο, όπως ήδη έχει αρχίσει να γίνεται αντιληπτό, η πόλη μπορεί να ξεφύγει οριστικά από τη μιζέρια και τις αγκυλώσεις δεκαετιών, που την κράτησαν απλό επίνειο της Αθήνας. Με όραμα, πίστη και διάθεση για συν-εργασία, ο Πειραιάς είναι σίγουρο ότι μπορεί να μετατραπεί από μία πόλη που βλέπει τα πλοία να περνούν, στην πόλη όπου όλα τα πλοία θα θέλουν να φτάσουν...
Στο χέρι μας είναι να το κάνουμε πράξη.

Υ.Γ.: Ευχαριστώ θερμά τον φίλο και υποψήφιο διδάκτορα του Παντείου Πανεπιστημίου Γιώργο Θεοδωρίδη τόσο για την παροχή στοιχείων όσο, κυρίως, για το έναυσμα που μου έδωσε να ασχοληθώ με το συγκεκριμένο θέμα.

Ο Μιλτιάδης-Παναγιώτης Κλαπαδάκης είναι δικηγόρος Πειραιά, μέλος της Πρωτοβουλίας Πολιτών Πειραιά (Π3) και υποψήφιος δημοτικός σύμβουλος Πειραιά με τον συνδυασμό «ΠΕΙΡΑΙΑΣ ΝΙΚΗΤΗΣ», με υποψήφιο Δήμαρχο τον Γιάννη Μώραλη.