Η Μακεδονία της σπασμένης χύτρας

Στη συζήτηση για τη συμφωνία των Πρεσπών, η αντιπολίτευση χρησιμποίησε τριών ειδών αντιφατικά επιχειρήματα για να υποστηρίξει ότι η συμφωνία «παραδίδει» τη Μακεδονία, αναγνωρίζοντας Μακεδονική εθνότητα και γλώσσα. Στην Επιτροπή Εξωτερικών και Άμυνας, την οποία εχω την τιμή να προεδρεύω, έγινε προσπαθεια εκτροχιασμού της συζήτησης. Για να διατηρήσω την ψυχραιμία μου έβρισκα παραλληλισμούς μεταξύ των αντιφατικών επιχειρημάτων που άκουγα και αγαπημένων ιστοριών ή κινηματογραφικών έργων. Θυμήθηκα λοιπόν την ιστορία της «σπασμένης χύτρας». Εμφανίζεται αρχικά στην Μεσαιωνική «καζουιστική» (νομικό σύστημα που βασίζεται σε προηγούμενες αποφάσεις η casi και όχι σε γενικούς κανόνες) και την χρησιμοποιεί αργότερα ο Freud για να αναδείξει τον αντιφατική λογική του ασυνείδητου και τον μηχανισμό της άρνησης στην ερμηνεία των ονείρων.

Κάποιος δανείστηκε από τον γείτονά του μια χύτρα, αλλά όταν την επέστρεψε ήταν σπασμένη. Ο γείτονας διαμαρτυρήθηκε και η απάντηση που έλαβε ήταν μια σειρά αντιφατικών επιχειρημάτων: α) επιστρέφω τη χύτρα χωρίς καμιά ζημιά β) η χύτρα ήταν ήδη σπασμένη όταν στην δανείστηκα, γ) δεν δανείστηκα ποτέ τη χύτρα από εσένα. Την ίδια «λογική» των αντιφατικών και αλληλλοαναιρούμενων επιχειρημάτων βρίσκουμε στην άρνηση της αξιωματικής αντιπολίτευσης και πολλών άλλων να αποδεχτεί την ιστορική επιτυχία της Συμφωνίας των Πρεσπών.

Ακούσαμε, λοιπόν, ότι nationality σημαίνει εθνότητα. Αρκούσε να βγάλουμε από το πορτοφόλι μας την ταυτότητά ή το διαβατήριο ή να ανατρέξουμε στην European Convention on Nationality για να καταλάβουμε ότι Nationality δεν σημαίνει εθνότητα [η λέξη γι’ αυτό είναι ethnicity], αλλά ιθαγένεια. Το ίδιο επιβεβαίωσε και η ρηματική διακοίνωση της γειτονικής χώρας. Έτσι τους κάναμε να δουν τη ζημιά στη χύτρα. Βλέποντας τις ρωγμές, εκείνοι μετατοπίστηκαν στην επιχειρηματολογία της και έθεσαν εμφατικά το ερώτημα, γιατί χρησιμοποιείται η λέξη nationality και όχι citizenship. Εξηγήσαμε λοιπόν ότι στην αγγλική γλώσσα η σχέση του κράτους με τον πολίτη περιγράφεται με δύο όρους nationality και citizenship. Το nationality είναι ο νομικός δεσμός της σχέσεως κράτους και πολίτη. Η λέξη citizenship, από την άλλη πλευρά, αναφέρεται στο δεσμό του πολίτη με το κράτος αλλά στο πολιτικό επίπεδο, στο γεγονός ότι έχει πολιτικά δικαιώματα, ότι έχει κάποιες υποχρεώσεις και κάποια δικαιώματα στις σχέσεις του με το κράτος.

Αφού το θέμα της εθνότητας/ιθαγένειας εξαντλήθηκε, άλλαξε το επιχείρημα. Η αναφορά στον όρο «Μακεδονικός λαός» αποτελεί αναγνώριση του έθνους. Αφού δεν τα έβγαλαν πέρα με τις ρωγμές, αποφάσισαν να εξαφανίσουν τη χύτρα. Εξηγήσαμε ξανά ότι έθνος και λαός είναι διαφορετικές κατηγορίες. Ο λαός είναι το σύνολο των πολιτών με δικαιώματα. Ο δικός μας περιλαμβάνει εκτός των εθνοτικά Ελλήνων, Έλληνες άλλων εθνοτήτων. Πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα ο Αντετοκούμπο. Ο συνάδελφος καθηγητής Νομικής και σύμβουλος του Μητσοτάκη Γιώργος Γεραπετρίτης το παραδέχτηκε, όπως και ο Βενιζέλος στην ομιλία του. Έτσι, λοιπόν, η εθνότητα άλλαξε, και έγινε ταυτότητα. Αλλά το έθνος και η ταυτότητα, η σχέση μας με την ιστορία, την παράδοση, με τη συνείδησή μας, δεν είναι δουλειά του διεθνούς δικαίου. Καμμιά σύμβαση δεν μπορεί να την αλλάξει, ούτε και το επιδιώκει. Η λογική των αντιφάσεων έδειχνε μιά απελπισμένη προσπάθεια για να δικαιολογηθούν ανερμάτιστοι ισχυρισμοί.

Ο μηχανισμός της άρνησης ενεργοποιείται όταν το υποκείμενο αντιμετωπίζει ένα βαρύ ψυχικό τραύμα. Με τα αντιφατικά της επιχειρήματα η αντιπολίτευση απαντάει μόνο στο δικό της κακό όνειρο, εκείνο της απώλειας της εξουσίας και της επιτυχίας μιας διακυβέρνησης με αριστερό και αντι-εθνικιστικό πρόσημο. Βυθίζεται στον ύπνο της με την ελπίδα πως όταν ξυπνήσει, ο εφιάλτης της αριστερής παρένθεσης θα έχει χτυπήσει. Μέχρι τότε αρκεί η δαιμονοποίηση και η δημιουργία πολιτικού πανικού, η διάχυση ψευδών κινδύνων που απειλούν δηθεν το κοινωνικό σύνολο και αποσκοπούν να προκαλέσουν φόβο και τρομο για τις πρωτοβουλίες της κυβέρνησης. Μόνο που το ξυπνητήρι έχει χτυπήσει, όσο και αν αρνούνται κι αυτό να το ακούσουν.