της Μάρας Γροζοπούλου*
Με αφορμή την υπογραφή του πρωτόκολλου συνεργασίας μεταξύ του ΕΒΕΠ και του Εμπορικού Επιμελητηρίου του Αμβούργου, έρχονται στο μυαλό μου τα λόγια κάποιων φίλων επιστρέφοντας από το ταξίδι τους σε αυτή την συναρπαστική, όπως είπαν, πόλη – λιμάνι.
Λόγια των περισσότερων από εμάς μετά από σχεδόν κάθε επιστροφή από κάποια ευρωπαϊκή πόλη, μετά από σχεδόν κάθε ταξίδι. Σκέψεις για το πόσο «ρυθμισμένες» είναι αυτές οι πόλεις, για το ανοιχτό θαλάσσιο μέτωπο που συνυπάρχει με τον αστικό ιστό και ενσωματώνεται στο ρυθμό των κατοίκων… Συγκρίσεις και συσχετισμοί μεταξύ της πόλης μας και των πόλεων των άλλων, της αστικής μας καθημερινότητας και της ζωής των άλλων.
Τώρα όμως και στην πόλη μας κάτι αλλάζει. Υπάρχουν παντού τρύπες και εργοτάξια καθώς δύο μεγάλα μεταφορικά έργα υλοποιούνται. Ποίος όμως είναι ο ρόλος αυτών των παρεμβάσεων που μεταλλάσουν σταδιακά το αστικό τοπίο αλλά και τις συνήθειές μας και σε ποίο βαθμό διασυνδέονται λειτουργικά με τον μητροπολιτικό ρόλο της πόλης – λιμάνι του Πειραιά ως Νότιας Πύλης του Πολεοδομικού Συγκροτήματος του Λεκανοπεδίου αλλά και ως διαμετακομιστικού κέντρου στη Μεσογειακή Λεκάνη ;
Ο χωρικός προορισμός των πόλεων και ο ρόλος που εν τέλει καλούνται να διαδραματίσουν καθορίζεται, κατά βάση, από τον χωροταξικό και πολεοδομικό σχεδιασμό και σίγουρα προγραμματίζεται έγκαιρα, και όχι τυχαία, με ευρύ χρονικό ορίζοντα[1], ενώ είναι το αποτέλεσμα αντίστοιχα ευρείας διεπιστημονικής μελέτης και έρευνας.
Ο θεσμοθετημένος ρυθμιστικός σχεδιασμός, βάσει του εγκεκριμένου σήμερα Ρυθμιστικού Σχεδίου για την Αττική (ν. 4277/2014), αναγνωρίζει ότι στον Πειραιά, ο οποίος αποτελεί πόλο διεθνούς/εθνικής εμβέλειας, «…υπάρχει παραδοσιακά σημαντική δυναμική η οποία με την ενεργοποίηση της μπορεί να δράσει καταλυτικά στην ανάπτυξη της Περιφέρειας και της χώρας. Η δυναμική αυτή εντοπίζεται στην παράκτια ζώνη και στις χωροθετημένες δραστηριότητες του ναυπηγοεπισκευαστικού τομέα…», ενώ κεντρικός στόχος μεταξύ άλλων είναι η καλύτερη λειτουργική διασύνδεση μεταξύ της λιμενικής ζώνης και του αστικού ιστού.
Η πόλη βρίσκεται άρρηκτα συνδεδεμένη με το λιμάνι σε κάθε θεώρηση που επιχειρείται, σε κάθε προγραμματικό στόχο που τίθεται αλλά και σε κάθε παρέμβαση που προγραμματίζεται. Ή έτσι θα έπρεπε τουλάχιστον…
Η επέκταση του δικτύου των μέσων σταθερής τροχιάς (τραμ, μετρό) με σκοπό τη σύνδεση του κέντρου με τις παραδοσιακές περιοχές κατοικίας του ευρύτερου Πειραιά και των δυτικών Δήμων αναμφισβήτητα λειτουργεί στην κατεύθυνση της ενίσχυσης του μητροπολιτικού ρόλου της πόλης. Όμως είναι αυτό αρκετό ; Και με τον λιμενικό/θαλάσσιο χώρο τί γίνεται ;
Ήδη από το 2014, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε νομοθεσία σχετικά με τη δημιουργία ενός κοινού πλαισίου για τον θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό στην Ευρώπη. Στη χώρα μας, σε αντίθεση με τις «πόλεις των άλλων» (Ισπανία, Γαλλία, Βέλγιο, Γερμανία, Ηνωμένο Βασίλειο) ο χωροταξικός σχεδιασμός στις θαλάσσιες περιοχές δεν ρυθμίζεται με νόμο και αντίστοιχα δεν έχει υιοθετηθεί στρατηγική για την αειφορία των ακτών.
Σε μια πόλη όπου το λιμάνι αποτελεί αφενός τον ίδιο τον γεωγραφικό της προσδιορισμό, αφ’ ετέρου το σημαντικότερο της τοπόσημο διαχρονικά αλλά και πεδίο μετασχηματισμών και άσκησης σημαντικότατων οικονομικών δραστηριοτήτων, ας είναι τώρα η κατάλληλη εκείνη στιγμή για να ανοίξει ο δημόσιος διάλογος για αυτή την δημιουργική συνύπαρξη… Ας είναι η στιγμή να γίνει ο Πειραιάς η «πόλη των άλλων» στα μάτια και τις αφηγήσεις των επισκεπτών του.
* Η Μάρα Γροζοπούλου είναι Χωροτάκτης - Πολεοδόμος (MSc, I.U. Paris)[1] Σημειώνεται ότι ήδη από το 2010 η Ε.Ε. θέσπισε μια δεκαετή στρατηγική, «Ευρώπη 2020», για την απασχόληση και την ανάπτυξη