Τουρκολίμανο: Ονόματα, πρόσωπα και Ιστορία

1 mikrolimano

Στέκομαι στην Παπαναστασίου (πρώην Βασιλέως Παύλου) με την πλάτη στον Προφήτη Ηλία κι αγναντεύω τον Σαρωνικό. Πίσω μου ακριβώς η μεγάλη Οικία Ζωιτάκη. Μπροστά μου, μέχρι κάτω στο Τουρκολίμανο, ο οργανωμένος προσφυγικός συνοικισμός

με τα χαρακτηριστικά κόκκινα κεραμίδια του. Δεξιά, εκεί που κάποτε βρισκόταν ο ναός της Αρτέμιδας, εκεί ακριβώς που έχτισε την έπαυλή του ο Κουμουνδούρος, δεσπόζει τώρα ο άλλοτε Βασιλικός και τώρα απλώς Ναυτικός Όμιλος της Ελλάδος. Το γραφικό ψαροχώρι δεν είναι πλέον ούτε γραφικό, ούτε ψαροχώρι. Ούτε καν είναι το κοσμοπολίτικο λιμανάκι με τις ακριβές, αλλά καλές ψαροταβέρνες της δεκαετίας του ’60 και του ’70.

Είναι το Τουρκολίμανο ή όπως αναφέρεται σε όποιον ψάξει στην ιστορία του Πειραιά το λιμάνι των άκρων. Ή των διαφορετικών κόσμων. Είναι πραγματικά απορίας άξιον πως μέσα σε λίγα στρέμματα γης συμβίωσαν επί δεκαετίες τόσο διαφορετικοί κόσμοι. Κρητικοί πρόσφυγες μετά από κάποια αποτυχημένη επανάσταση ψηλότερα στον Προφήτη Ηλία. Μεγαλοαστοί Αθηναίοι που κτίζουν τις επαύλεις και τις βίλες τους ήδη από το 1880, όταν ο τότε βασιλιάς Γεώργιος ο Α’ συνηθίζει να κάνει τις θερινές του διακοπές στην οικία Τσίλλερ, στην Καστέλλα. Θέλαν να βρίσκονται κοντά του και αφήνουν κληρονομιά στον σύγχρονο Πειραιά ορισμένα υπέροχα κτίρια. Φτωχοί ψαράδες και μερικές ταπεινές ταβέρνες πάνω στην ακρογιαλιά, σε ένα τοπίο που μέχρι την δεκαετία του ’50 ακόμη θύμιζε μικρό Κυκλαδονήσι. Και Μικρασιάτες πρόσφυγες σε έναν οργανωμένο οικισμό, που ακόμη και σήμερα θυμίζει χωριό μέσα στην πόλη.

Αν και δεν έχει άμεση σχέση με αυτήν την κοινωνική «συγκατοίκηση», η ίδια η Ιστορία της διαδοχής του ονόματος του μικρού αυτού λιμανιού είναι αποκαλυπτική των πολλών προσώπων του. Οι παλιοί Πειραιώτες το λένε Τουρκολίμανο. Χωρίς κανένα κόμπλεξ (όπως άλλωστε και το Πασαλιμάνι το λέμε Πασαλιμάνι). Σύμφωνα με μια εκδοχή, ο πασάς του Πειραιά είχε διαθέσει αυτό το λιμάνι στο χαρέμι του. Σύμφωνα με μια άλλη, ιστορικά μάλλον ακριβέστερη εξήγηση, το λιμάνι οφείλει το όνομά του στο γεγονός ότι είχαν το προνόμιο να το προσεγγίσουν μόνο τούρκικα πλοία.

Βέβαια το να υπάρχει ένα διάσημο Τουρκο-λίμανο δίπλα στην πρωτεύουσα του νέου ελληνικού κράτους ηχούσε κάπως προβληματικά. Έτσι, οι υπέρμαχοι των «καθαρών» ονομασιών έκαναν μια κατάδυση και ήδη από το 1926 το λιμανάκι ονομάστηκε λιμήν Μουνιχίας, στην μνήμη του σχεδόν μυθικού βασιλιά Μούνιχου, που με τους εκ Θηβών Μίνυες θεωρούνται οι πρώτοι κάτοικοι του προϊστορικού Πειραιά. Πιο πριν για κάποιο διάστημα είχε ονομαστεί και «λιμήν Κουμουνδούρου», ονομασία που δεν άντεξε, σε αντίθεση με το νησί που ακόμα «νησάκι Κουμουνδούρου» το λέμε.

Τώρα αντιλαμβάνεται κανείς την πλάκα που γινόταν με το «Μουνιχία» και γιατί άλλαξε κι επίσημα κάποια στιγμή κι αυτή η ονομασία. Η ηθική της Χούντας δεν άντεχε την επίσημη αυτή ονομασία, αλλά κι από την άλλη η ...Εθνοσωτήριος δεν μπορούσε να δεχθεί την επιστροφή στο «Τουρκο». Η αναμφισβήτητη εξυπνάδα του Αριστείδη Σκυλίτση έδωσε μια καλή λύση. Το «Τουρκο» μετατράπηκε σε «Μικρο» και κάπως έτσι προέκυψε το Μικρολίμανο, που σχεδόν 50 χρόνια φαίνεται να αντέχει. Όπως φαίνεται να αντέχει και η συγκατοίκηση διαφορετικών, αν όχι τάξεων, τουλάχιστον «φυλών».

Αναγνώστης Κέντρος

του Θανάση Μαυρίδη*

του Δημήτρη Σκουτέρη* 

Στις 16 Απριλίου, στην Αρχαία Ολυμπία

Στάζει φως στη θάλασσα...
Πέφτει η νύχτα στο λιμάνι...
φωτο: Αλέξανδρος Πανίδης
Άνοιξη στο Τουρκολίμανο!
Μια θάλασσα ελπίδες...
Κάθοδος στη θάλασσα..
Στα νερά του λιμανιού..
Παρά θιν αλός...
Ιστορίες στον ντόκο...
Ώρα να ανοίξουμε πανιά!
Συν-ομιλίες
φωτο: Αλέξανδρος Πανίδης
Θάλασσες...
Χταπόδια στην Πειραϊκή...
Γραμμές των οριζόντων!
Ούτε ο Σταυρός δεν μας προστατεύει...
Σταυρός, Μπαϊκούτσι, 28.03.2021
Αντανακλάσεις ...
Τα ρόδινα ακρογιάλια
Σύννεφα στα νερά της Αίγινας
Ανήσυχες νότες...
Αντανακλάσεις
φωτο: Δημήτρης Βρανάς
Ανθίζουν οι νύχτες...
Αλλοτινό...
Ο Μίτος του Λιμανιού..
Νύχτες στο λιμάνι...
Εορταστικό το μεγάλο λιμάνι!
Γλάροι στην κουπαστή
Το δέντρο που πληγώναμε..
Στην Πειραϊκή, είναι ακόμα καλοκαίρι...
Νύχτες στο Δημοτικό!
Πειραιάς αφ' υψηλού...
φωτο Lilian - Eva Mitrou
Νέες προοπτικές στο λιμάνι!
Ήλθε το Μετρό στον Πειραιά και το Δημοτικό...
Μετρό Πειραιά: «Πρεμιέρα» τη Δευτέρα!
Όταν ο πιλότος παλεύει με τα κύματα..
Προσεχώς, μετρό!
Η θάλασσα του Πειραιά..
Βάρκα, γιαλό...
Εκεί, στου λιμανιού την άκρη...
Ανατέλλει το <φεγγάρι του ελαφιού>...
Βόλτες στην Πειραϊκή...
Ο Λέων στο κέντρο του Πειραιά!
Στο μπλε του ουρανού...
Καλή Ανάσταση και για την Ουκρανία. (Με τον τρόπο του Βαν Γκονγκ)
Πουλιά της συννεφιάς
Κόκκινη ανατολή στην Φρεαττύδα...
Δρόμος του φεγγαριού
Τα ρόδινα ακρογιάλια
κάνει κρύο εκεί έξω...
Κακοκαιρία και κωπηλασία...
Απέραντος σεβασμός!!!
Χιονισμένο Δημοτικό! (φωτο Μαρία Βόντα)
Ακρόπολη χιονάτη!
Κάποιος είχε έμπνευση στην Πειραϊκή..
Experience night..
Σούρουπο στο λιμάνι του Βολου
Γιορτινή και η Φρεαττύδα..
Στολισμένες οι γειτονιές...
Θυμωμένη η θάλασσα στο Νησάκι...
Η μαγεία των Χριστουγέννων!
Ο Πύργος στο μεγάλο λιμάνι έβαλε τα γιορτινά του!
Χρόνια πολλά στον Άγιο Νικόλαο των ναυτικών!
Νοτιάς...
Στολίδια της Πειραϊκής
Φρεαττύδα, βράδυ Νοέμβρη..
Στο πανηγύρι του Άγιου Νείλου..
Το τραμ της νύχτας...
Πύργος στην ομίχλη...
28η Οκτωβρίου 2021
Ιστιοπλοϊκά στην Καστέλλα
Φθινοπωριάζει...
Τα ρόδινα ακρογιάλια...
Ferrari στο Πασαλιμάνι!
Λιμάνι Πειραιά: Αποχαιρετισμός στον Μίκη...
Καλή επιτυχία!
Ηλιοβασιλέματα...
Ένα το χελιδόνι...
Και πάλι, μπράβο ρε παιδιά !!!
Ο Σταυρός της Πειραϊκής στις Ημέρες Θάλασσας 2021
Καβάλα στο δελφίνι...
Σκιές στα μάρμαρα του παρελθόντος
Υπερπανσέληνος!
φωτο: Αλέξανδρος Πανίδης
Ηλιοβασίλεμα της πυρκαγιάς
φωτο: Αλέξανδρος Πανίδης
Κάβος τη νύχτα
φωτο Αλέξανδρος Πανίδης
Ο Άγιος Νικόλαος στο Μπαϊκούτσι
Ναυτικός (φωτο Γιώργος Χριστάκης)
25η Μαρτίου 2021 - 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση
Αντανακλάσεις
φωτο Αλέξανδρος Πανίδης
Gone with the wind...
Εδώ καράβια χάνονται, βαρκούλες αρμενίζουν...(φωτο Γιώργος Χριστάκης)
Κρουαζιερόπλοια σε λιμάνι

eep logo