Από τον Πειραιά στην Αίγινα

avrantinis drasiTου Τάσου Αβραντίνη*

Το Flying Dolphin μόλις είχε αποπλεύσει από τον Πειραιά. Κάθισε αναπαυτικά στο κάθισμά του και ξεκίνησε να μελετά με μεγάλο ενδιαφέρον το μικρό βιβλιαράκι με τον περίεργο τίτλο «Η σπασμένη τζαμαρία» του Φρεντερίκ Μπαστιά (Frédéric Bastiat), ενός σχεδόν άγνωστου στους περισσότερους Έλληνες Γάλλου οικονομολόγου του 19ου αιώνα.

Εκείνο που τον εντυπωσίαζε περισσότερο σε αυτό το βιβλίο που του είχε χαρίσει λίγες μέρες πριν ένας καλός φίλος του, ο εκδότης της έγκριτης επιθεώρησης βιβλίου The Athens Review of Books, ήταν η επισήμανση του συγγραφέα ότι υπάρχει μία διαφορά μεταξύ ενός κακού και ενός καλού οικονομολόγου: Ο κακός δεν μπορεί να δει παρά μόνο το ορατό αποτέλεσμα μιας οικονομικής πρότασης, ενώ ο καλός οικονομολόγος λαμβάνει υπόψη τόσο τα αποτελέσματα που φαίνονται όσο και εκείνα που δεν φαίνονται αλλά πρέπει να προβλεφθούν.

Στον χώρο της ακτοπλοΐας δεν παίρνει πολύ για να διαπιστώσει κανείς ότι όλοι είναι δυσαρεστημένοι. Οι νησιώτες παραπονούνται ότι τα δρομολόγια είναι λίγα, τα πλοία σε κακή κατάσταση, και τα εισιτήρια ακριβά. Οι δήμαρχοι, όχι μόνο των ακριτικών νησιών, παραπονούνται ότι είναι αποκομμένοι από την ηπειρωτική Ελλάδα, ιδιαίτερα κατά την χειμερινή περίοδο. Οι εφοπλιστές παραπονούνται ότι αντιμετωπίζουν πολλές δυσκολίες που δεν τους επιτρέπουν να λειτουργήσουν τις επιχειρήσεις τους με κάποια υποφερτή απόδοση στα κεφάλαια που απασχολούν κ.ο.κ. Ένας αέναος καταιγισμός παραπόνων από όλες τις πλευρές, ενώ οι λύσεις ενός ικανοποιητικού συμβιβασμού των αντικρουόμενων συμφερόντων είναι εξαιρετικά λίγες. Αυτό συμβαίνει για τρεις λόγους:

Πρώτον, γιατί η ακτοπλοΐα αντιμετωπίζει σημαντική εποχικότητα, η οποία αναγκάζει τις ακτοπλοϊκές εταιρείες να τιμολογούν τις υπηρεσίες τους στην κορυφή της μεταφορικής ικανότητας μέσα στο έτος.

Δεύτερον, γιατί στις ακτοπλοϊκές γραμμές η διάρθρωση της αγοράς είναι από τη φύση της ολιγοπωλιακή, και

Τρίτον, γιατί οι κυβερνήσεις με άμεσες και έμμεσες διοικητικές παρεμβάσεις, ενίοτε ευνοιοκρατικές, αποτελούν μέρος του προβλήματος και όχι της επίλυσής του.

Με τη βοήθεια κάποιων αναταράξεων στο κύμα θυμήθηκε ότι το 2001 ιδρύθηκε η Ρυθμιστική Αρχή Θαλάσσιων Ενδομεταφορών (ΡΑΘΕ), με σκοπό την εποπτεία της εφαρμογής του ελεύθερου ανταγωνισμού και άλλων νομικών αρχών στον κλάδο της ακτοπλοΐας. Η προσδοκία τότε ήταν ότι, εάν η ΡΑΘΕ λειτουργούσε κατά τα πρότυπα των ρυθμιστικών αρχών για τις τηλεπικοινωνίες και την ενέργεια, το Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας (ΥΕΝ) θα περιοριζόταν στις ούτως ή άλλως ευρύτατες αρμοδιότητες του σχεδιασμού και της υλοποίησης της ακτοπλοϊκής πολιτικής και θα σταματούσε να αναμιγνύεται στα θέματα ανταγωνισμού και διαμόρφωσης τιμών στην ακτοπλοΐα. Μάλιστα, αυτή η προσδοκία είχε αναπτερωθεί ενόψει της δέσμευσης που είχε αναληφθεί για κατάργηση των εκπτώσεων στους διάφορους «τσαμπατζήδες» που ίσχυαν μέχρι την ημερομηνία αλλαγής του ρυθμιστικού καθεστώτος στην ακτοπλοΐα τον Νοέμβριο του 2002. Αλλά τι είχες, Γιάννη, τι είχα πάντα. Οι εκπτώσεις ως διοικητικό καθεστώς όχι μόνο δεν καταργήθηκαν, αλλά πολλαπλασιάσθηκαν, και επειδή η λειτουργία της ΡΑΘΕ θα έβαζε τέλος στην ασυδοσία των οργανωμένων μειοψηφιών στον κλάδο, το 2004 απλώς καταργήθηκε.

Ρουφώντας μια ακόμη γουλιά από τον εξαιρετικής ποιότητας εσπρέσο που είχε προμηθευτεί από τα Starbucks στον Πειραιά πριν την επιβίβασή του, αναρωτήθηκε εάν υπήρχε ποτέ περίπτωση η νέα κυβέρνηση που θα προκύψει από τις εκλογές της μεθεπόμενης Κυριακής να υιοθετήσει μια ακτοπλοϊκή πολιτική, η οποία θα συμβιβάσει τα δίκαια τα αιτήματα των κατοίκων των νησιών με τις επιχειρησιακές ανάγκες για ένα ακτοπλοϊκό στόλο που θα διέθετε δυναμική ανάπτυξης και βελτίωσης των προσφερόμενων υπηρεσιών. Οι σκέψεις του με τη βοήθεια της καφεΐνης έμπαιναν σε μια σειρά:

1. Μέχρις ότου οι επιμέρους γραμμές φθάσουν σε κάποια ανταγωνιστική ισορροπία, τα δρομολόγια είναι σκόπιμο να κατανέμονται μέσω πλειοδοτικού διαγωνισμού. Σκοπός του διαγωνισμού, η διαμόρφωση σε κάθε γραμμή ενός ολιγοπωλίου με δύο ή τρεις σχετικά μεγάλες ναυτιλιακές εταιρείες και κάποιες μικρότερες.

2. Τα δρομολόγια στις άγονες γραμμές να επιδοτούνται από τα έσοδα των πλειοδοτικών διαγωνισμών για τις κερδοφόρες γραμμές και η επιδότηση να παρέχεται ανά ταξίδι, και όχι ανά επιβάτη.

3. Η πιστή εκτέλεση των αναλαμβανόμενων υποχρεώσεων από τις ναυτιλιακές επιχειρήσεις να μοριοδοτείται και να λαμβάνεται υπ’ όψιν στους πλειοδοτικούς διαγωνισμούς για τα δρομολόγια.

4. Όλες οι διοικητικές παρεμβάσεις που έχουν λάβει τη μορφή δωρεάν παροχής εισιτηρίων, επιβολής μη ανταποδοτικών τελών, κ.λπ. θα πρέπει να καταργηθούν γιατί νοθεύουν τον ανταγωνισμό.

5. Στο νέο ανταγωνιστικό περιβάλλον η είσοδος πλοίων στις επιμέρους γραμμές θα πρέπει να είναι ελεύθερη. Για να εξασφαλιστεί το στοιχείο του αιφνιδιασμού και συνακόλουθα η πίεση του δυνητικού ανταγωνισμού, οι ανούσιοι διοικητικοί περιορισμοί της μεταφοράς ενός πλοίου από μια γραμμή σε άλλη πρέπει να ελαχιστοποιηθούν.

6. Καθώς περνά ο χρόνος και καθώς οι επιλογές των επιβατών θα επιβάλλουν τον ανταγωνισμό, η διοίκηση θα πρέπει να περιορισθεί στους ελέγχους για την ασφάλεια των πλοίων και τον διοικητικό κολασμό των καταχρηστικών πρακτικών μεταξύ των ανταγωνιζόμενων ναυτιλιακών επιχειρήσεων.

Το ιπτάμενο δελφίνι πλησίαζε στο λιμάνι της Αίγινας. Μια τελευταία σκέψη πέρασε από το μυαλό του, για λόγους οι οποίοι είναι λίγο ως πολύ γνωστοί, ότι οι κυβερνήσεις της Ελλάδας, σε όλη τη μεταπολεμική περίοδο, ακολούθησαν μια ακτοπλοϊκή πολιτική η οποία ευνοούσε τις συμφωνίες συνεργασίας μεταξύ των ακτοπλοϊκών επιχειρήσεων αντί του ανταγωνισμού μεταξύ τους. Αυτή η πολιτική είχε ως συνέπεια να επικρατήσει η λογική της διαπλοκής και όχι η φυσιολογική επιλογή του δημιουργικού ανταγωνισμού, με αποτέλεσμα οι ακτοπλοϊκές επιχειρήσεις να παραμείνουν κατακερματισμένες και οικονομικά αδύναμες να αντισταθούν στις παρεμβάσεις της πολιτικής και της δημοσιοϋπαλληλικής εξουσίας. Με άλλα λόγια, εξαιτίας του κρατισμού που επέβαλε το πελατειακό και κομματικό κράτος δε λειτούργησε στην ακτοπλοΐα ο ανταγωνισμός και για τον λόγο αυτό οι –σε μεγάλο βαθμό– κρατικοδίαιτοι ακτοπλόοι εφοπλιστές δεν μπόρεσαν να πραγματοποιήσουν το θαύμα που πέτυχε ο κραταιός ποντοπόρος εμπορικός στόλος που οικοδόμησαν οι αληθινοί εφοπλιστές στις θάλασσες ολόκληρης της υφηλίου.

Αποβιβαζόμενος, μπήκε για μια ακόμη φορά στον πειρασμό να ψιθυρίσει την αγαπημένη του φράση: «Μη ρωτάς τι μπορεί να κάνει το κράτος για σένα. Να ρωτάς τι κάνει το κράτος σε σένα».

* Ο Τάσος Αβραντίνης είναι υποψήφιος βουλευτής με το Ποτάμι στην Α΄ Πειραιά και στα Νησιά και αντιπρόεδρος της Δράσης.

eep logo